Ny Jesoa asain'ny Baiboly inoana dia tsy nisy .

mercredi 3 juin 2009

fandraisana














Vohitr'i Gamala




Tsindrio ny sarin'i Gamala mba ahafahanao miditra ao amin'ny pejy misy ny drafitra.Dia miarahaba soa tompoku

TSY NISY NA HOVIANA NA HOVIANA I JESOA KRISTY
(Izany hoe,ny Jesoa araka ny toetrany voafariparitry ny testamenta vaovao, dia tsy nisy.Nisy koa nefa ny Mesia ara-tantara,revolisionera, mpandroba,mpamono olona,mpitolona nanohitra ny manampahefana Romanna notronin'ireo namany...Ka ny "tava" sy ny fisian'io ara-tantara no fototra nanorenana ny tavan'i Jesoa Kristy izay kinofy fotsiny ihany.)
1
Publié par à Aucun commentaire:

Drafitra

TSY NISY I JESOA

Ho hitanao ato amin'ity takelaka ity:

Teny fanolorana.

1)Ireo Apostolin'i Jesoa.

2)Joany lehi-Nazareanna (tava nanorenana an'i Jesoa).

3)Ny Esenianna sy ny fombafombany.

4)Flaviosy Josefa.

5)Setrim-pandavana.

6)Fijaliana sy fahafatesan'i Jesoa Kristy Tompontsika.

7)Ny Teny Faminaniana na Profesia*.

8) Barabasy

9)Evanjely kanonika

10)Voambolana.

11)Hatsikana.

12)Rohy isan-karazany.

13) Ady hevitra
Publié par à Aucun commentaire:

fanolorana



Pejy fanolorana


Tsy nisy na hoviana na hoviana ara-nofo sy ara-tantara i Jesoa,be loatra ny porofo sy ny fisandohana ara-tantara noho izany, izay ho hitanao ato ny ankapobeny.


(Ceci est l'e-mail que j'ai envoyé à toutes les adresses e-mail à ma disposition.Veuillez m'excuser si son contenu ne vous concerne pas.Si vous etes Chrétien,et que vous vous sentez offensé,je vous prie de faire preuve de tempérence comme les incroyants qui supportaient sans cesse l'assaut incessant des évangélisateurs."Supportons nous donc les uns les autres,ou sinon taisez-vous aussi comme nous nous taisons .Ne faites plus entrer dans la tete de nos compatriotes par effraction vos évangiles,mais si en connaissance de cause,c'est à dire par la raison,ils les adoptent,je ne suis pas contre.Jusqu'ici,c'est loin d'etre le cas.Merci d'avance! )

Bonne résolution de l'an 6 de l'ère post-Chrétienne.

Je suis au courant de l'aspect très séduisant de la doctrine chrétienne,son côté pacifique et rassurant.Je sais très bien ce que represente le "Christ",personnage central sans qui,tout est vanité dans le christianisme.J'ai même goûté au "salut" proposé par la foi en lui.On ne se lasse pas d'y méditer,de s'en impregner...tout semble beau,magnifique...on finit par croire qu'on "vit en abondance" ayant "la vie éternelle" en poche,on respire mieux en sachant que l'enfer est desormais "pour les autres",pas pour soi!

C'est comme ça qu'on devient militant chrétien ,ayant reçu la meilleure chose qui soit,en partageant sa foi pour que les autres soient aussi sauvés comme nous.C'est comme ça que sont niés,écartés par tous les moyens,tout ce qui va à l'encontre de cette doctrine chrétienne,y compris le bon sens ,liberté intellectuelle la plus élémentaire.Et quand je dis, tous les moyens c'est bien par tous les moyens.

Mais malheureusement,peu importe mes sentiments,peu importe la "beauté" que le christianisme nous offre à voir de sa philosophie;peu importe son importance psychologique pour vous et moi,nos sincèrités;peu importe le nombre de martyrs réels ou supposés en son nom ;peu importe le statistique qui lui reconnait un nombre élevé d'adhérents;peu importe sa longéivité qui est de plusieurs siècles....une chose est sûre:le christianisme ne résiste pas à la raison,il ne resiste pas à l'examen historique qui,au contraire, lui rend un verdict très sévère.Il ne se défend ,et ne le peut que par la "foi" qui est desormais devenue un simple outil d'obscurantisme,un cynique et regretable refuge s'opposant à la raison ,à chaque fois que celle-ci la dérange..

Autant dire que le christianisme dont nous sommes familier,n'est qu'un héritage de falsifications historiques,et à ce titre ne mérite que mépris en sachant son rôle dans l'abus de crédulité popolaire.Nous pouvons dire,et croire ce que nous voulons,celà ne change rien à rien à la vérité historique;celà ne change rien à rien aux usurpations,falsifications,destructions,persécussions commises par les "anciens de l'Eglise",dont nous sommes devenus les héritiers malgré nous.

Voyez vous combien sont graves et sérieuses les conclusions auxquelles sont arrivés les opposants avec qui j'exprime les mêmes affirmations comme quoi la vérité est implaccable ,les preuves des falsifications sont indéniables,les preuves de l'inexistence historique de Jésus sont irréfutables.... !Et je rajoute que,avec la manière dont on nous présente la foi chrétienne,elle doit être " sans défaut ni ride ".Or ,indulgent par nature,,je tolérais de " petites " imperfections scripturaires par-ci et par-là,mais maintenant ,avec la certitude qu'il ne s'agit pas du tout d'imperfection,mais plutôt de falsifications et d'ignobles tromperies ,alors je dis ça suffit !

Il va donc falloir être sûr de ce qu'on soutient avant de publier quoi que ce soit,surtout pour des questions dont les enjeux sont de taille comme ceux du christianisme,puisqu'il s'agit pour le chrétien de l'illusoire " vie éternelle " donc la continuation de la "gachie" ou enfin une vie terrestre raisonable privée de " castration ".

Dans ces quelques pages ,j'essaye de mettre à disposition de mes compatriotes une version avec traduction "grossière" du site internet de Luigi Cascioli sur ces questions.Je note tout de suite que s'il vous est plus aisé de les lire en version originale ou en d'autres langues Européennes,n'hésitez pas à consulter directement le site:http://www.luigicascioli.it/.Entendu qu'il s'agit d'un site parmis d'autres abordant la question,mais qui a le mérite d'être clair et audacieux comme j'aime.Je vous encourage de vous procurer le livre "La fable de Christ" écrit par Luigi cascioli d'une part,et d'autre part le livre intitulé "la bible dévoilée" écrit par Neil Asher Silberman et Israel Finkelstein.Ce ne sont pas les seuls,mais c'est le minimum.

A noter aussi que je fais la traduction en fonction de ma disponibilité,j'en rajouterai au fûr et à mesure.Je veillerai à ce que d'améliorations soient apportées,des liens étofferaient ce modeste site.

Mes remerciements pour Mr Cascioli et sa famille pour m'avoir accordé autorisation de traduire et publier le contenu du site,ainsi que le livre dénonciation : " La Fable de Christ "



Mail= tsinisijesoa@yahoo.fr
Site= http://www.geocities.com/tsinisijesoa/fanolorana.html


Dia faly manolotra anao an'ity vohi-kala tsotsotra ity ny tenako amin'izao fotoanan'ny krismasy 2005 izao.Fomba fiteny zary mahazatra ny hoe :"arabaina tratry ny Noely",ka aoka tsy hahagaga anao raha mirary fiadanana sy fahasalamàna ho anao toy izay koa aho na dia zavatra hafa dia hafa nohon'ny ampoizinao aza no ho hitanao ato.(Raha tianao ny mamaky izany avy hatrany dia jereo eto)


Ny dinidinika azoko atolotra ,ary tiako atolotra sy tsy maintsy atolotro ato moa dia mikasika ny momba ny finoana kristianna izay mahazo vahana tokoa eto Madagasikara sy any amin'ny tany mahantra maro.Na dia tsy marina aza ny fiheverana fa ny finoana kristianna dia vato misakana ho an'ny fivelaran-tsaina sy ny fandrosoana,dia azo lazaina fa mandray anjara lehibe amin'izany izy.Ny amin'io nefa dia adihevitra azo atao amin'ny pejy hafa na fotoana hafa,fa ny zavatra eritreretiko ho ambony ka nanaovako an'ity vohi-kala kely ity dia noho ny fitiavana ny fahamarinana fotsiny ihany ka mba tsy hitohizan'ny famahanan-dalitra.

Ka azoko natao dia azoko natao tokoa ny nanao fikarohana manokana,kanefa tsapako fa efa betsaka ny voakaroky ny hafa sy ny ranomainty efa nolanian'ny mpino sy ny mpanohitra .Ka ataoko fa tsara raha mandika amin'ny tenin-drazako fotsiny an'izay tsapako fa tena mavesa-danja kanefa mety ho ilain'ireo izay tsy miteny frantsay firy.Ka dia ialàko tsiny mialoha eto satria sarotra tokoa ny handika tsy misy raraka ny teny vahiny fa dia alaina ara-keviny eo izy.
Na izany aza anefa dia hasiako fanazavàna araka izay azoko atao ombieny ombieny,ka ho marihiko eny ihany.Hasiako teny frantsay kely ihany koa raha ilaina izany,ary farany dia havelako ho teny frantsay ny simbon-tsoratra sasany mba ahafahan'ny tsirairay mahazo azy amin'izay fomba niandohany.

Ka izy ity moa dia tsy vita malaky,fa ataoko tsikelikely,ka noho izany dia tsikelikely no hiampy ny lahan-tsoratra .Omeko eo ihany koa nefa ny rohy any amin'ny vohi-kala hafa nangalàko azy,mba ahafahan'izay te hamaky izany amin'ny teny frantsay na italianna na anglisy.


Votoatin-dinika


Tsotra dia tsotra=Tsy nisy i Kristy,i Kristy araka ny toetrany voatantaran'ny testamenta vaovao.Izany dia efa nisy nanamporofo,ary azoko,azonao porofoina amin'ny fomba rehetra,eny fa na dia amin'ny alalan'ny baiboly fotsiny aza.Izany no tanjon'ity dinika ity ,dia ny hanome ny ampahany ihany amin'izany porofo izany.Anjaranao ny minia manankipy maso sy manampi-tsofina,nefa na inona na inona fanapahan-kevitrao dia tsy hampisy ny tsy misy akory izany.
Rehefa tsy azo iadian-kevitra ny porofo fa miharihary toy ny vay an-kandrina dia anao sisa ny safidy.Ny zavatra mampalahelo fotsiny dia ny fomba fanaon'ny kristianna izay mihezaka ny hanampi-maso ny olona mba tsy ahitàny ireny porofo ireny:-1) amin'ny alalan'ny fampirisihina ny olona hijery amin'ny "masom-pinoana" ,sy ny fameperana ny olona tsy hampiasa ny "fahiràtana" (raison)-2)amin'ny alalan'ny fampihorohorona mikasika ny fisian'ny "afo tsy maty mandrakizay"-3)amin'ny alalan'ny fandroahana tsy ho zana-piangonana (excommunication) sy amin'ny alalan'ny fandoram-belona (buchers)sy ny fampijaliana(tortures) isan-karazany tamin'ny andro taloha.-4)amin'ny alalan'ny eson-teny sy jery vilana,ary ny ompa fanaon'ny kristianina an'ireo mpanohitra na hafa fijery eo anivon'ny fiaraha-monina toy ny hoe diabolika,satanika,mpamosavy,mpanompo sampy SNS SNS.


Fampidiran-kevitra


Eto dia tiako ny mampiseho ny hevitra mba nampidiriko tany amin'ny dinidinika ambohi-kala iray, ary hitako fa tena manipika indrindra ny fomba fanasemporan-tsaina fanaon'ny kristianina.Ka ny mpandray anjara eto dia i XXX (tsy mpino fa manatsafa),ary ny faharoa kosa dia i LR izay mpino sy mpampiely filazan-tsara.

Hoy i XXX:
-Misy tsy mazava ity e,izay mahafantatra fa tena vaky ny lohako:
-I Matio milaza fa i Jesoa dia teraka tamin'ny andron'i Heroda izay maty tamin'ny taona moins quatre(-4)
-I Lioka kosa mampiteraka an'i Jesoa tamin'ny andron'ny recencement ,izany hoe plus six.(+6)
Dia atao ny kajy dia hita fa misy 10 taona be izao ny elanelany.
Dia iza ary no tena evanjely amin'ireo??
Ny an'i Matio izay vovolombelona nahita maso sa ny an'i Lioka nanao fanadihadiana lalina sy nanontany vavolombelona nahita maso ny zava-niseho?

Dia ahoana koa ary ilay circuit an'i Jesoa fa tena sport be?Rehefa ampitoviana ny voyagen'ny sainte famille dia tena mifandipatra be mihitsy.Ny an'i Matio nalefany nitsekaraka nankany Ejipta ry zareo,ny an'i Lioka kosa tonga dia naveriny direkta any Nazareta rehefa teraka i Jesoa.

Sa raha entina amin'ny finoana izany rehetra izany dia mety ho azo ekena ihany? ;-).

Dia hoy no navalin'i LR:
1) Heroda iza io resahinao io? Ny taona nahaterahan'i Jesoa aloha dia tsy hain'olombelona, ary ny andro koa dia tsy 25 Desambra.

Atao inona anefa izany? Ampy ahy ny fahafantarako fa tonga namonjy antsika izy, ary mbola hiverina haka antsika. Tsy ilaiko fantarina akory hoe rahoviana. Ny adihevitra tsy ahitan-tsoa ankoatr'izay tsy dia ilaiko loatra satria manome vahana fifanjevoana.

2) Voasoratra ao @ Likoa mihitsy ve hoe avy hatrany dia "direkta nankany Nazareta rehefa teraka Jesoa?". Sao dia mba noforoninao io fa ny Baiboly vakiako tsy misy an'izany? (NIV, KJV, NKJV, NLT, ASV,...)

Ka betsaka no azo lazaina ny amin'ny valin-teny nataon'ny kristianna LR,fa ny tsara ho marihina fotsiny dia ny fomba fihetsika mahazatra ataon'ny kristianna rehefa tratran'ny fanontaniana mahavàka ny loha izy.(Izany rahateo no nahatonga ilay fitenenana zary ohabolana hoe:"Mistery izany zanako hoy i Maopera").Ka raha fehezina ny momba izany dia,maka fahalalahana be ny kristianna isaky ny misy irika anamarinany ara-tsiansa na ara-tantara ny finoany.Fa rehefa mifanena amin'ny "mpaka kitay" kosa izy dia mivoaka foana ny fitenenana toy io voalàzan'i LR io,izay averiko eto:
"Atao inona anefa izany? Ampy ahy ny fahafantarako fa tonga namonjy antsika izy, ary mbola hiverina haka antsika. Tsy ilaiko fantarina akory hoe rahoviana. Ny adihevitra tsy ahitan-tsoa ankoatr'izay tsy dia ilaiko loatra satria manome vahana fifanjevoana".
Ity manaraka ity kosa indray dia toy ny mandrisika ny olona tsy hampiasa ati-doha mihitsy,fa hihaino fotsiny izay voasoratra,ka noho izany indrindra no ahafahana miteny fa fanambotrian-tsaina ny finoana kristianna.
" Voasoratra ao @ Likoa mihitsy ve hoe avy hatrany dia "direkta nankany Nazareta rehefa teraka Jesoa?". Sao dia mba noforoninao io fa ny Baiboly vakiako tsy misy an'izany? (NIV, KJV, NKJV, NLT, ASV,...)"



Ka noho izany no anisan'ny nanapahako hevitra ny hanome araka izay azoko atao eto ireo lahantsoratra azoko nadika,fa mbola hiampy tsikelikely ireo,ka dia manantena anao mpamaky hahazo fahafaham-po.

Tapitra eto ny pejy fanolorana,raha tianao ny hanohy ny famakiana dia tsindrio eto


Raha te hanoratra ianao dia indro ny adiresy mailaka tsindrio eto.

Raha misy moa havanana kokoa amin'ny famakiana teny vahiny dia indro omeko eto ny rohy hamakiana izay mivantana:tsindrio eto.
Ampirisihiko toy izany koa ny fividianana ary ny hamakiana ny boky nosoratany mitondra ny lohateny hoe "La fable du Christ".Io no hitako tonga lafatra indrindra ny amin'ny fanankianana ny kristianisma( testamenta vaovao).

Ampirisihiko toy izany koa ny famakiana ny boky nosoratan'i Neil Asher sy Silberman mitondra ny lohateny hoe:"La bible dévoilée" izay mikasika ny testamenta taloha ka misoroka ny fivahana tokantompo (monoteisme) hatrany amin'ny fakany.

(Miverena any @ "Drafitra" mba ahafahana manohy ny vakiteny)
Publié par à Aucun commentaire:

Apostoly



Ireo Apostolin'i Jesoa






Ireo apostolin'i Jesoa dia voalaza fa Galileanna daholo afatsy i Jodasy Iskariota izay nampiaviana avy any Jodea,ireto avy izy ireo :

-Arak'i Marka :Simona Piera ;Zakan'i Zebede ; Joany rahalahin'i Zaka ;Andre ;Filipo ;Bartolome ;Matio ;Toma ; Zakan'i Alfe ;Tade ;Simona lehi-kananeanna ;Jodasy lehi-Iskariota (isany=12).

-Arak'i Matio :Simona Piera ;Zakan'i Zebedeo ;Joany rahalahin'i Zaka ;Andre ;Filipo ;Bartolome ;Matio ;Toma ;Zakan'i Alfe ;Tade ;Simona lehi-kananeanna ;Jodasy lehi-Iskariota (isany=12).

-Arak'i Lioka :Simona Piera ;Zaka ;Joany ;Andre ;Filipo ;Bartolome ;Matio ;Toma ;Zakan'i Alfe,Jodasy an'i Zaka ;Simona lehi-zelota ;Jodasy lehi-iskariota.(isany=12)

-Araka ny Asan'ny apostoly (Asa) :Piera sy Joany ;Zaka sy Andre,Filipo sy Toma ;Bartolome sy Matio ;Zakan'i Alfe sy i Simona lehi-Zelota ;ary i Jodasy sy i Zaka (isany=11).

Ny fifahasamihafà na hita eo amin'ny lisitr'ireo apostoly hita ireo dia mitarika fanamarihana roa :-voalohany dia ara-pivavahana ary ny faharoa dia ara-tantara.

1)Ny fanamarihana ara-pivavahana dia mikasika ny fifanipahana miharihary hita :
-eo amin'ny tenin'i Jesoa izay nifidy ny apostoly ho 12 hipetraka eo amin'ny seza fiandrihanana 12 mba hitsara ny fokon'Israely 12 (Matio 19 :28) sy
-eo amin'ny fihenan'ny isan'ireo apostoly ho 11.Samia manana ny fitsikerany ny tsirairay.

2)Ny fanamarihana ara-tantara,dia ny mikasika ny maha-samihafa ny anaran'ireo apostoly voatatitry ny evanjelin'i Matio sy i Marka ,etsy andaniny,izay manonona an'i Tade,nefa etsy an-kilany izy io dia tsy tononin'i Lioka sy ny Asa.Ireto farany ireto dia manolo izany amin'ny hoe Jodasy an'i Zaka izay tsy ao amin'iretsy voalohany.

Nahoana no misy io fifahasamihafà na io raha toa ka tokony hahafantatra tanteraka an'ireo apostoly ireo ny mpirakitra an-tsoratra ? Ambonin'izay,araka ny filazan'ny Eglizy,i Matio dia Apostoly,ary i Marka dia mpiara-miasa akaiky tamin'i Paoly avy any Tarsa (Asa 12,25 ;1,5 ;IITim4,11) sy i Simona Piera (IIPiera5,13 ;Asa12,12-17).I Lioka kosa ,araka ny filazany ny tenany ihany(Lk 1,2-3) dia nanao firaiketana an-tsoratra ny Evanjely sy ny Asa rehefa avy nanao famotorana matotra amin'ny fanadihadiana mivantana an'ireo vavolombelon'ny zava-nitranga.Anisan'ireny i Maria,renin'i Jesoa,izay fantany manokana araka ny filazan'ny eglizy (La sainte bible-UECI p 1025).

Fa ny fahatalanjonana tamin'ireo fifandiparan'anarana sy isa ireo dia vao mainka niampy trotraka rehefa tsapa ihany koa fa ao amin'ny evanjely faha-efatra,ny an'i Joany,dia niha-navesatra izany fifandiparana izany :9 ny apostoly fa tsy 12 intsony,ary eo amin'ny anarana indray dia tsy vitan'izay hoe tsy hita intsony i Zaka an'i Alfe ;i Jodasy rahalahin'i Zaka na Tade ;Bartolome,Matio sy i Simona lehi-zelota,fa mbola niampy vaovao izay tsy voatonon'ny hafa toa an'i Natanaela an'i Kanà sy mpianatra tsy amin'anarana atao hoe : " ilay tiana indrindra ".

-Arak'i Joany :Simona Piera ;ZAKA ; JOANY ;Andre ;Filipo.Toma ;Jodasy Iskariota ;Natanaela an'i Kanà ;Ilay mpianatra " tiana indrindra " (isany=9).Nataoko sora-tanana ny Zaka sy Joany satria ireo dia banga tamin'ny edisiona voalohan' ny evanjelin'i Joany izay misy 20 toko,fa voalaza kosa ao amin'ny toko farany ,izany hoe ny faha-21 izay naampy 70 na 80 taona taty aoriana rehefa nieritreritra ireo mpihosoka fa ilaina ny manampy izany mba hanarenana ny banga sy ny tsy fahalavorariana nisy teo amin'ny edisiona voalohany izay nivoaka tamin'ny taona 180-190 CE.

Na ny namoahana ny edisiona voalohany ny evanjelin'i Joany tamin'ny faran'ny taon-jato faha-2 aza dia eken'ny Eglizy : " Ny soratanana tranainy indrindra mikasika io evanjely io dia ny taona 150 CE,farafahatarany ny taona 200 CE " (La sainte bible UECI p1058).

=> Satria ireo evanjely efatra dia voasoratr'ireo apostoly nanatrika ny zava-niseho voatatitra araka ny filazan'ny Eglizy :-dia i Matio,i Joany,ireo mpanoratra niara-niriaria ela niaraka tamin'i Piera sy i Maria renin'i Jesoa toy ny amin'i Lioka :io fikorontanan'ny anarana io dia mampivanà ka toy ny miseho eo amin'ny tarika mpilalao baolla avy nanao ady kitra maro tao amin'io tarika tokana io ihany,nefa manome anarana sy laharana mifandipatra.Azo lazaina fa fara-fahakeliny,ao ambadik''o dia misy zavatra maha-vaka saina sy sadasada ka manosika an'zay tia fahamarinana hanao fanadihadiana manokana.

=> Satria nohon'ny tsy fahampian'ny fanazavà na lavorary ataon'ny mpitondra fivavahana (mpitonona ho mpahay manokana ny evanjely),

Dia voatery izahay aloha indrindra indrindra nanao fikarohana satria nahatsapa fa -amin'ny alalan'ny raki-tsoratra ivelan'ny testamenta,nandritra ny fotoana nitrangan'ny zava-niseho voatatitry ny evanjely,dia nisy, tany Palestina -tany Galilea no marimarina kokoa-tarika revolisionera nahità na ireo zanak'i Jodasy lehi-Galileanna izay mampiseho fifanandrifiana goavana amin'ny tarika evanjelika misy ireo apostoly sy i Jesoa.

Nefa alohan'ny hanaovana ny fampitahà na mivantana ireo olona ao amin'ireo tarika roa ireo,dia tsara kokoa raha azavaina kely aloha,na dia amin'ny ankapobeny fotsiny ihany aza,iza marina io Jodasy Galileanna io ?

I Jodasy lehi-Galileanna:

 Dia zanak'i Raby Ezakiasy (maty tamin'ny taona BCE 44 nohon'ny fifandonana ara-tafika tamin'ny tropin'i Heroda Be)Izy io dia mpizaha ny seza fiandrianan'i Jerosalema amin'ny maha-taranaka Asmoneanna azy mivantana.Io taranaka Asmoneanna io dia noforonin'i Simona izay zanak'i Matatiasy lehi-Makabe tamin'ny taon-jato faha2 BCE.Io Matatiasy io dia mpitarika ny hetsika revolisionera jiosy mba hanafaka an'i Palestinna izay nozanahan'ny Helenista.
Nandray ny toeran-drainy,taranaka Asmoneanna,taranak'i Davida,ary rehefa niatrika ady maro nifanoherany tamin'ny Romanna sy i Heroda Be,dia maty i Jodasy nandritra ny ady tamin''y andron''y fanisà na (guèrre du recencement),taona 6 CE.

Niteraka zazalahy 7 izy,ary,toa an-drainy ihany,dia nanohy ny tolom-pikatsahana ny seza fiandrianan'i Jerosalema.

Ireto avy ireo zanaka lahin'i Jodasy lehi-Galileanna ireo :-Joany no lahimatoa -Simona-Zaka zokiny-Jodasy (tsy ilay Iskariota)-Zaka zandriny -Menahema ary i -Eleazara.Ireo roa farany ireo,na tsy tao anatin'ny tarika revolisionera aza,dia nanohy ,rehefa maty iretsy zokiny,nikatsaka ny seza fiandrihanan'i Jerosalema tamin'ny alalan'ny ady tamin'ny Romanna toy ny tamin'ny taona 66-70 CE (ady Jiosy na guèrre Juive) fotoana nahafatesan'i Menahema,ary toy ny tamin'ny taona 74 CE (tao Masada) izay nahafaty an'i Eleazara.

Ny fifanandrifiana voalohany tsapa eo amin'ireo tarika roa (dia ny tarika revolisionera sy ny tariky ny apostoly izany) dia ny maha mpirahalahy azy avy ao amin'ny isan-tarika,ary koa ny fitovian'ny anarany.Kisendrasendra fotsiny sa tena olona sy tarika iray ihany ?

Izany no hotediavintsika ho fantarina amin'ny alalan'ny fanadihadiana ara-tantara izay ampiarahantsika fanazavà na ka,na dia fohy aza dia,hanampy antsika hahazo ny fizotran'ny fandrasà na (analyse).

Ireo evanjely kanonika 4 sy ny ampahany lehibe amin'ny boky 14 n'ny Asa (ny marina kokoa dia 10) izay niseho tamin'ny edisiona voalohany tamin'ny antsasaky ny taon-jato faha2 (155-160 CE) dia toy ny antsasa-dalana anelanelan'ny=>tahirin-kevitra teo aloha nivoaka an-tsoratra (evanjely voalaza hoe taratasy sy asa) nosoratana tamin'ny teny Grika ny ankamaroany ary notendren'ny Eglizy ho apokrifa,izany hoe " faopla ", sy ny =>Edisiona vaovaon'ireo ihany,izay niseho tamin'ny taon-jato faha 5 sy 6 CE rehefa avy nohatsaraina sy natao hosoka maro.

Ary ireo evanjely niseho ny taon-jato faha-5 sy faha-6 amin'ny endriny raikitra,izay toy ny ankehitriny amin'ny ankapobeny,dia samihafa amin'ny evanjelin'ny taon-jato faha-2 araka ny filazan'ireo mpimasin'ny (docteurs) Eglizy ihany-toa an'i Ezeba an'i Sezare,maty tamin'ny taona 240 CE,izay mpanoratra ny tantara malaza hoe " histoire ecclesiastique "-toa an'i Irene,evekan'i Lyon izay niaina teo anelanelan'ny taon-jato faha-2 sy faha-3 CE.

Izy ireo no mitatitra,amin'ny alalan'ny asasorany maro,fanambarà na mifangarika amin'ireo izay taterin'ny evanjely raikitra,izany hoe,ireo izay nivoaka 150 ka hatramin'ny 200 taona taty aorian'ny nahafatesan'izy ireo.Ohatra amin'ireny ny maha-virjiny an'i Maria izay lavin'izy ireo nefa kosa,eny fa na dia tsy amin'ny endrika
Didy (dogmatique) aza,tohanan'ny edisionan'ny taon-jato faha-5 sy faha-6.Toy izany koa i Tertilienna,mpiarofinoana kristianna tamin'ny taon-jato faha-2,izay mitsipaka ny fahatongavan'i Jesoa ho nofo tahaka ny notoavin'ny edisiona voalohan'ny evanjely kanonika.Io fahatongavana ho nofo io dia tsy zary ho matotra raha tsy tamin'ny taon-jato faha-5 sy faha-6 tao amin'ny evanjelin'i Matio sy i Lioka.
Ny antony tsy nitateran'iretsy evanjely roa hafa (Marka sy Joany) an'izany dia satria navela araka ny nanoratana azy izy ireo,izany hoe araka ny fomba teolojika tamin'ny tapany faharoan'ny taon-jato faha-2 izay nanohana fa i Jesoa dia tonga ,tsy tamin'ny maha-olona tsy akory,fa amin'ny alalan'ny fanambarà na.(St Paul-Gnose)(Vakio ny La Fable du Christ).

Raha iverenana ny resaka momba ny fifanojoana eo amin'iretsy tarika roa,ary rehefa hita fa ireo anaran'ny zanak'i Jodasy lehi-Galileanna,afa-tsy i Menahema sy Eleazara,dia mitovy amin'ny an'iretsy Apostoly,dia mbola tsapa ihany koa fa ireo ao amin'ny tariky ny Apostoly dia mpirahalahy avy ihany koa.

Mba hanalà na ny fisalasalà na mety hisy eo amin'ny maha-mpiray tampoha ireo apostoly ireo,ambonin'ny tahirin-kevitra apokrifa,dia efa ampy anaovana izany ireo evanjely kanonika.

" Ny reniny sy ireo rahalahiny dia tonga,ary niandry tao alatrano,nampanantsoin"izy ireo izy.Nanodidina ny vahoaka,nipetraka ary hoy izy ireo tamin"i Jesoa : " indro ny reninao sy ireo rahalahy sy anabavinao ao alatrano mitady anao " " (Mk 3,31-32).
" Tsy izy io angaha ilay mpandrafitra,zanak"i Maria,rahalahin"i Zaka,sy i Joany,sy i Jodasy ary i Simona ?Ary moa va tsy miara-miaina amintsika eto ireo anabaviny ? " (Mk 6,3.Mt 13,55).
" Ireo rehetra ireo dia tonga tsy tapaka ary niray tamin"ny vavaka,niaraka tamin"ny vehivavy sy i Maria renin"i Jesoa,ary ireo rahalahiny " (Asa 1,14).
" Avy eo dia niseho tamin"i Zaka i Jesoa,iray amin"ireo rahalahin"ny Mpamonjy " (Ezeba an'i Sezare Hist Eccl I,12,15)
" Zaka,rahalahin"ny Tompo,nandimby ny fandraharà hana ny Eglizy niaraka tamin"ireo Apostoly hafa (Ezeba an"i Sezare Hist Eccl II,23,4).
" Tamin"ny fianakavian"ny Tompo dia mbola tafajanona ny zafikelin"i Jodasy izay voalaza fa rahalahiny ara-nofo,voatora-bato izy ireo satria fantatra fa taranak"i Davida.(Ezeba an"i Sezare Hist Eccl III 20,1).

Eo anatrehan'ireo fanantitranterana omen'ireo evanjelista ireo :Marka,Matio,sy ny Asa,ary mbola amafisin'ny tahirin-kevitra apokrifa ary i Ezeba an'i Sezare,dia ahoana hoy ny Eglizy no fomba anohanana ny maha-virjiny an'i Maria renin'i Kristy ?
Ny amahany ny olana dia tsotra,lazainy fa raha ny tena izy dia tsy rahalahiny ireo fa zanakolom-pirahalahy aminy satria zanaka Maria hafa,rahavavin-drenin'i Jesoa izay vadin'i Josefa voalohany.

Io teti-kevitra io tsy hita ho lavina avy hatrany satria mandray roa ny teny hoe 'rahalahy' amin'ny teny Hebrio ka mety hidika hoe 'zanakolom-pirahalahy'.Voatery lavina an-kitsirano anefa ny mahazanakolom-pi... azy noho ireto antony roa ireto :
-->Voalohany dia satria ireo Evanjely nosoratana tamin'ny teny Grika dia misy ny teny hoe 'adelfos',izany hoe 'rahalahy' fa tsy zanakolom-pi...velively.
-->Ary ny faharoa dia satria io olona lazaina fa rahavavin-drenin'i Jesoa io,tahaka ny hazavaina ao amin'ny toko iresahana ireo Maria anankitelo,dia tsy nisy mihitsy.

Rehefa voaantitra ary ny firahalahiana misy eo amin'i Jesoa ;i Zaka zokiny ; i Zaka zandriny,Simona ary i Jodasy,dia ndeha hojerentsika ireo tahirin-kevitra nialoha ireo evanjely kanonika sy ireo Asan'ny Apostoly,izany hoe ireo tahirin-kevitra nolavin'ny Eglizy ary novetainy ho apokrifa.Izany no atao dia mba ahafantarana hoe :'iza marina ireo mpirahalahy sady mpianatr'i Kristy.Ka omà ny ary ny saintsika ny amin'izay ho vokany sao ho tapaka lalan-drà .

Nefa,alohan'ny iresahana ireo 'mpianatra' (disciples),dia ndeha ho jerena aloha ny fifandraisana marina misy eo amin'ireo tarika roa ireo,ary handramana fantarina ireo zanak'i Jodasy lehi-Galileanna ireo,ka ho tsikeraina tsirairay araka ny fomba ampisehoan'ny mpahay tantara azy ireo tamin'izany fotoana izany.

Ny momba ny zanak'i Jodasy tsirairay:

I Jodasy dia niteraka 7 lahy,ny momba ny vavy dia tsy fantatra na 2 na 3 satria tsy misy tahirin-kevitra manamafy azy.
Ireto avy ny zanak'i jodasy :Joany no lahimatoa ;Simona ;Zaka zokiny ;Jodasy (tsy lehi-iskariota) ;Zaka zandriny ;Menahema ;Eleazara.

Avelantsika any amin'ny farany ny momba an'i Joany satria aminy no anaovantsika fanadihadiana amin'ny antsimpirihiny kokoa satria izy no fototra iorenan'ny lahin-kevitra kristolojika (hevitra mikasika ny mesia).Ny ho jerentsika voalohany dia iretsy hafa ary hatomboka amin'i Simona sy i Zaka zokiny.

 i) Simona sy i Zaka zokiny :arak'i Flaviosy Josefa : " Ankoatr"izay,i Zaka sy i Simona,zanak"i Jodasy Galileanna,dia notsaraina nohon"ny baiko avy any amin "i Aleksandra (Tiberisy),ka nomboina.Io no ilay Jodasy izay,araka izay efa voalazako teo aloha,nanosika ny vahoaka hihoko tamin"ny Romanna tamin"ny andro nanaovan"i Kiriniosy fanisà na tany Jodea " (Ant Jud XX-102).

 ii) Jodasy (tsy i lehi-Iskariota) :maty tamin'ny fifandonana ara-tafika tamin'ny taona 45 CE tamin'ny andron'i Kospidiosy Fadiosy (procurateur) satria nitarika fihokona : " Nandritra ny naha-mpanefa an"i Fadiosy tany Jodea dia nisy mpisandoka iray antsoina hoe Tade (Theudas),nampanaiky olona marobe mba hivingitra ny fananany ka hanaraka azy hatrany amin"ny reniranon"i Jordany.Nilaza tena lehio fa " mpaminany",ary amin"ny alalan"ny "baiko famantarana " (signe) ataony fotsiny dia hisokatra ny rano ka hanome fahalalahana azy ireo hiampita.Maro ireo efa nofitahany toy izany.Fa i Fadiosy kosa dia tsy namela azy hahita tombony tamin'izany hafokà na izany ka nandefa antoko-miaramila an-tsoavaly izay nandrakotra an'izy ireo tampoka :maro no maty ary maro no azo babo,anisan'ireo i Jodasy Tade,ka notapahana ny lohany,ary nalefa nankany Jerosalema " (Ant Jud XX,97-99 sy Hist Eccl II,12).

Ny maha-zanak'i Jodasy Galileanna an'i Jodasy Tade dia voarakitry ny Asan'ny Apostoly,na dia tsy ara-potoana aza,amin'ny alalan'ny kabarin'i Gamaliela (Asa 5,34),sy ao amin'ny evanjelin'i Lioka (6,16),izay manamafy fa izy io dia rahalahin'i Zaka (zanak'i Jodasy Galileanna) izay eken'ny Asan'ny Apostoly fa maty tamin'ny taona 44 CE,andron'i Heroda Antipasy nohon'ny asa-ratsiny (Asa 12-1).

 iii) Zaka zandriny :voatora-bato tamin'ny andron'i Albinosy (64-62 CE) satria nankalaza ampahibemaso ny zanak'i Davida. " Araka ny toetrany dia niritreritra i Anano fa hahita ankendritohina hamonoana an"i Festo nandritra ny tsy maha eo an"i Albinosy lasa nivahiny.Novoriany ary ireo mpitsara ao amin"ny Sanedrina ary nanondro lehilahy antsoina hoe Zaka izy (rahalahin"i Jesoa,antsoina hoe Kristy),ary koa olona maro hafa,ka nampangainy fa mandika lalà na ary navoaka ho toraham-bato "(Ant.Jud XX200)*

*I Voltera dia efananoratra momba io filazan'i Flaviosy Josefa ny amin'io " Jesoa antsoina hoe Kristy " ao amin'ny Antikite Jodaika io fa " raha nino i Flaviosy Josefa ny fisian"i Kristy,izany hoe Mesia,dia efa kristianna izy toy izay ".Fantatra nefa fa i Flaviosy Josefa dia nijanona foana ho Jiosy iringiriny.

Ny fahamarinan'ireny andalan-tsoratra mikasika an'i Jesoa lazaina hoe 'Kristy' ireny dia nijanona ho adihevitra foana mandra-panaporofon'ny mpahay tantara toa an'i Niese ;Norden ;Zeitling ;Lewy ary i Schurer fa sandoka izy ireny,ary tamin'ny taon-jato faha-4 no- nataon'i Ambroazy an'i Milan izay nanoratra indray ny " Antikité Jodaika " amin'ny anarana hoe : " Egesipo " ,na-nataon'i Ezeba an'i Sezare antsoina hoe " ilehi-mpisandoka ",na-nataon'ny mpahandro-finoana (exegètes) amin'ny alalan'ny fampisoloana (Antonomase).

Raha fehezina ny fanazavà na an'io fisandohana io,dia omeko eto ny filazà 'ny mpahay tantara Guy Fau :
" Ireo andalan-tsoratra mikasika an"i " Jesoa,lazaina fa Kristy ",dia niseho voalohany indrindra tamin"ny taon-jato faha-4 tamin"ny sangan"asan"i Ezeba an"i Sezare (lehi-mpisandoka) ary tsy mbola hita tao amin"ny Antikite Jodaika tamin"ny andron"i Orizena (185-254) satria izy (i Orizena) ihany no manamafy tao amin"ny asasorany atao hoe " contra Celsum " (I-47) fa i Flaviosy Josefa dia tsy niresaka mihitsy an"izany Jesoa antsoina hoe Kristy izany.Ny fisandohana noho izany dia miharihary loatra ka tsy sahy mikiribiby intsony ny Eglizy hiaro ny fahamarinan"io andalan-tsoratra io "(Guy Fau-La Fable de Jesus Christ III,jereo koa ny 'Silence des auteurs Juifs') (Ito fanamarihana ito dia ho raisina indray ao amin'ny toko farany :'valin-teny ho an'ny fandavana')

 iv) Menahema :Hoy i Flaviosy Josefa : " Tamin"izay ary dia i Menahema,zanak"i Jodasy lehi-Galileanna, " mpahay lalà na "(docteur) tena mampatahotra izay,tamin"ny andron"i Kiriniosy ihany koa,nanome tsiny ny mponin"i Jodea satria nankatoa ny fanjakan"ny Romanna izy ireo nefa efa manana an"Andriamanitra ho Tompo... " (Ady Jiosy II-17).

 v) Eleazara : Avy amin'ny " Ady Jiosy II-17) : "...Eleazara,zanak'i Gairo,mpihavana amin'i Menahema,dia lasa mpitarika ny fihokona tao Masada tato aoriana ".
Izingiziniko fa i Eleazara dia zanak'i Jodasy fa tsy an'i Gairo toy ny andalan-tsoratr'i Flaviosy Josefa izay midika fa na izany aza dia mpihavana amin'i Menahema ihany izy.Ny antony dia satria araka ny fizotran'ny raharaha-araky ny fitantaran'i Flaviosy Josefa azy-dia manondro mazava fa eto koa isika dia manoloana ny fanolanan'ny mpisandoka.

" Teo ary i Menahema,zanak"i Jodasy antsoina hoe lehi-Galileanna,rehefa nanafika an"i Masada,ka niverina tany Jerosalema,ary nitantana ny fitarihana fihokona,dia nanomboka nandray an-tanana ny fahirano (siège).Nefa ny mpiandany amin"i Eleazara dia nitsangana nanohitra azy ary nifampilaza fa tsy ilaina ny fananana sefo ambany noho izy ireo na tsy nisy aza ny ratsy nifanaovana.Nifanaraka ary izy ireo,ary notafihin"izy ireo tao amin"ny tempoly izy,nandeha nankao an-tempoly mba hivavaka tokoa mantsy izy amin"ny fomba manetriketrika,nitafy akanjon"Andriana ary niaraka tamin"ireo tariny tena mafà na vay mba hataony fiaro tena.Ka rehefa nirohotra taminy ny olon"i Eleazara dia romotra kosa ny vahoaka ka nandray vato ary nanomboka nandray vato ka nikapoka an"ilay " mpahay lalà na " satria nino izy ireo fa raha maty lehio dia hitsahatra ny fihokona.Ny olon"i Menahema dia nanohitra kely ihany,kanefa hitany fa nanohitra azy ireo daholo ny vahoaka dia namonjy nilefa izy ireo.Nanomboka teo ary ny vonomoka natao an"ireo izay tratra,ary ny hazalambo an"ireo izay nisitrika.Nisy ny sasantsasany afaka nilefa ka namonjy nisitrika tao Masada,ka anisany tamin"ireny i Eleazara zanak"i Gairo izay mpihavana amin"i Menahema.Tato aorian izy dia lasa sefon"ny fihokona tao Masada.I Menahema kosa dia afa-nilefa ka nisitrika tao amin"ny toerana atao hoe Olefa nefa tsikaritra ka azo.Avy nampijaliana mafy izy dia novonoina,toy izany koa ireo lefina sy Aba Salona,minisitra lehibe momba ny fahalozà n"izy ireo "

Io fanazavana ny zava-nisy io dia natao tamin'ny fisafotofotoana lehibe ka mahatonga antsika tsy hanana eritreritra hafa ankoatry ny maha asam-pisolokiana azy,izay tsy manana afa-tsy tanjona tokana dia ny hanafenana ny fangaraharà na izay fahavalony.Tsy an'ny mpanoratra matsilo sy mahitsy toa an'i Flaviosy Josefa mihitsy ny toy izao (voafidin'i Roma ho mpahay tantara am-pomba ofisialy mihitsy izy nohon'ny fahamatorany sy ny fahaizany).Tsy misy azo isalasalana fa eo anatrehantsika ny fisandohana ny asasorany.

-Eo anatrehan'ny fitakiana ara-taranaka nataon'i Eleazara tamin'ny rahalahiny Menahema izay naka ny seza fiandrianan'i Jerosalema,misy tandapa lehibe,misy mpisorona,misy lefitra sy minisitra.
-Eo anatrehan'ny ady nifanaovan'ny mpirahalahy mitovy amin'ny hafa maro izay nifandimby teo amin'ny tantaran'ny taranak'i Davida toa an'i Aristobila faha-2 sy i Hirkanna faha-2 tamin'ny andro nandrakofan'i Pompey an'i Palestinna.(vakio ny La fable du Christ).
-Amin'ny fahalalà na fa amin'ny fombam-pinoana sy politika jiosy,ny mpaniry hitoetra eo amin'ny fiandrianan'i Jerosalema dia tsy maintsy taranaka mivantana avy amin'i Davida,ary ny taranaka tokana fanta-bahoaka afa-miantsoroka izany zo izany dia ny taranak'i Jodasy lehi-Galileanna.
Noho izany dia tsy afaka ny tsy hiaiky isika fa mpirahalahy izy roalahy ireo.Fantatra fa ny fitakiana rehetra ataon'ny Jiosy amin'i Palestina dia mifototra amin'ny fiandrasana ny mesia izay,arak'ireo mpaminany,dia tsy maintsy avy amin'ny taranak'i Davida.Tsy misy olon-kafa na iray aza afaka misoloky izany seza fiandrianana izany raha tsy avy amin'io taranaka io izay fantatry ny mponin'i Jodea iray manontolo,dia ny foko Asmoneanna naorin'i Simona zanak'i Matatiasy lehi-Makabe rain'i Ezekiasy rain'i Jodasy lehi-Galileanna izany.
Ireo evanjely izay manohana fa i Jesoa dia taranak'i Davida,dia tsy manao afa-tsy ny manamafy ny fepetra tsy maintsy fenoina mba iekena ny maha-mesia ny olona iray,izany hoe 'mpanjakan'ny Jiosy'.

Noho ireo rehetra ireo dia mazava fa i Simona ;Zaka zokiny ;Jodasy Tade ary i Zaka,amin'ny maha zanak'i Jodasy lehi-Galileanna azy ireo,dia voaray daholo tao amin'ny tolona manohitra ny Romanna mba hitakiany ny zony ho eo amin'ny seza fiandrianan'i Jerosalema.Ndeha ary handramantsika jerena indray,amin'ny alalan'ny tshirin-tsoratra amin'ny teny Grika izay nialoha ny evanjely kanonika,raha marina tokoa fa ireo zanak'i Jodasy dia tsy hafa fa ireo mpianatr'i Jesoa ihany.

Ny momba ireo apostolin'i Jesoa:

Ireto indray kosa ny momba ireo apostolin'i Jesoa :
Ny zavatra tsapantsika eo amin'ny apostolin'i Jesoa,araka ny " Novum TestamentumGraece et Latine " (NTGL) sy ny evanjelin'i Marka dia nantsoina ho " Boanarjesy " avokoa izy izy ireo,izany hoe " Zana-baratra ".

" Simona Piera,toy iretsy apostoly hafa,dia voatsipika ho "zana-baratra" "(NTGL).
" I Zaka sy i Joany,izay nopetahan"i Jesoa anarana hoe Boanarjesy,izany hoe Zana-baratra... " (Mk 3,17)

Ireo apostolin'i Jesoa voatonona ho toy izany,anaranm-bositra hoe Boanarjesy izay midika ho zana-baratra,dia mahatonga hieritreritra avy hatrany fa izy ireo dia 'revolisionera' fa tsy apostoly mpitory firahalahiana sy famelan-keloka .

Ndeha ary ireo hojerentsika mitsitokatokana avy,amin'ny alalan'ny tahirin-tsoratra voarakitra talohan'ny evanjely kanonika nefa voahosotra ho apokrifa satria mifangarika amin'ny evanjely kanonika efatra sy ny Asan'ny apostoly izay ampiantsorohan'ny Eglizy an'izao tontolo izao ka lazainy fa fahamarinana tokana tsy azo idovirana.

Ø Simona :apostoly voalohany.
I Simona apostoly dia mitondra anaran-bositra telo :Barjona,Kananita,ary Kefasy (NTGL).Ny hevitr'ireo anaram-bositra ireo dia toy izao avy :
=> Barjona=midika ho " maquisard " na " wanted ",izany hoe hoe tediavina satria mpandositra no heviny amin'ny teny Arameanna (teny fampiasa tany Palestinna tamin'ny fandrakofana Romanna).
=> Kananita=teny Grika avy amin'ny teny Hebraika hoe " qanana ",izay mifanandrify amin'ny hoe " Zelota ",izany hoe :revolisionera andaingony (extrêmiste).
=>Kefasy=anaram-bositra nomena azy nohon'ny toe-batany mafonja sy nofosana ka mahatonga ny salovany ho toy ny vato .
Ø Zaka zokiny (Jacques le majeur).
Ny maha zelota an'ity Apostoly ity dia tsy misy isalasalà na satria :
=> Rahalahin'i Simona Barjona antsoina hoe zelota na Kananita izy.
=>Tamin'ny andron'i Tibera Aleksandra dia voasambotra niaraka tamin'i Simona izy ny taona 46 CE,ary nampijaliana amin'ny maha mpampihoko vahoaka azy (Asa 12-Ant Jud XX,200).
=> Ny maha-mambra azy ao amin'ny tarik'ireo Boanarjesy dia amafisin'ny evanjely kanonika : " ...ary i Zaka an"i Zebede sy i Joany rahalahin"i Zaka,izay nomeny anarana hoe :Boanarjesy izany hoe zana-baratra "(Mk 3,17).
=>Tamin'ny fiampangà na nataon'ny Sanedrina azy amin'ny alalan'i Gamaliela,dia niaraka tamin'ny revolisionera Tedasy( Jodasy Tade) rahalahiny izy.Io Tedasy io dia voatapa-doha tamin'ny andron'i Kaspiosy Fadiosy tamin'ny taona 44 CE.amin'ny maha mpampirisika fihokona azy-niaraka koa tamin'i Jodasy lehi-Galileanna rainy izaysefo an'ady tamin'ny andron'ny fanisà na (recensement)na dia tsy ara-potoana aza.(Asa5,34).

Ø Joany :Ny maha Boanarjesy ihany koa an'i Joany,ankoatry ny porofo momba ny maha-mpirahalahy azy amin'iretsy mambra ao amin'io tarika io,dia mbola amafisin'ny evanjelin'i Marka .(Mk3,17).

Ø Jodasy (tsy i lehi-Iskariota).
=>Fantatra amin'ny alalan'ny NTGL fa i Jodasy apostoly,ambonin'ny fiantsoana hoe Zelota,dia antsoina koa hoe Toma izay midika hoe 'Kambana',ary koa hoe Tedasy (na Tade) izay midika ho 'mahery fo'.Ka noho izany,inona no azontsika tsoahina amin'izany ankoatran'ny maha Jodasy Tedasy azy izay zanak'i Jodasy lehi-Galileanna ,ary ny nanapahan-doha azy tamin'ny andron'i Kaspiosy Fadiosy satria nitarika fihokona ? (Ant Jud XX 97-99)
=> Raha ny anaram-bositra Tedasy (mahery fo) azony dia fandokafana azony nohon'ny fahasahi-matiny,ny hoe Toma kosa (" kambana ") dia azony nohon'ny fitovizany tsy misy valaka amin'i Zaka rahalahiny.Ny Toma sy ny Tedasy dia anaram-bositr'i Jodasy,rahalahin'i Jesoa (aza afangaro amin'i lehi-Jodasy Iskariota) voaporofon'ny NTGL,ary amafisin'ny " asan"i Toma " sy i Ezeba an'i Sezare (Hist eccl I 11-13).

Ø Zaka zandriny : Na tsy misy tahirin-tsoratra miantso mivantana ny maha zelota an'i Zaka zandriny aza dia tsy afaka ny tsy ho izany izy satria ao amin'ny tarika Boanarijesy ,ary maty tamin'ny fitoraham-bato tamin'ny taona 64,andron'i Albinosy,nafitsoky ny Sadotseanna izay fahavalon'ny hetsika revolisionera jodaika satria nankalaza ampahibe-maso ny zanak'i Davida,Mesia mpandova ny fiandrianan'i Jerosalema izay ho avy tsy ho ela hanapaka an'i Palestinna amin'ny fandrakofana (occupation)Romanna.(Hist eccl II-23).

Ø Simona lehi-Zelota :Eto ihany koa dia tsy misy isalasalana ny amin'ny maha zelota an'ity apostoly ity satria na ny Eglizy aza dia manamafy izany amin'ny alalan'ny Evanjely Kanonika sy ny Asan'ny apostoly : " tamin"ireo mpianatra dia nisy anankiray nantsoina Simona nitondra y anaram-bositra hoe Zelota (Lk 6,15). (jereo koa Asa I,13).

Ø Jodasy Iskariota :Ny fiantsoana hoe iskariota (avu amin'ny teny hebrio hoe Ekariota,izay midika hoe sikera na mpamono olona)dia nomena ireo Zelota tena an-tendrony (les plus extrêmistes).Ny momba azy ireny dia hoy i Flaviosy Josefa : " Ao Jerosalema dia nipoitra fiseho vaovao amin"ny asan-dahalo dia ny an"ny Sikera (Ekariota)izay mamono olona antoandro be nanahary sy ampovoan-tanà na.Afenin"izy ireny any anaty akanjony ny antsy izay amelezany ny fahavalony.Ary rehefa mitsitra lehio,dia mba mamonjy mitangorona miaraka amin"ireo izay onena ireo mpamono ka mba mangalatahaka ny fihetsiny.Hainy tsara ny mangalatahaka an"izany ka tsy tsikaritra mihitsy izy ireo " (Ady Jiosy II-12).

Arak'izao famoaboasana ny amin'ny mpianatr'i Jesoa izao dia mazava fa izy ireo ihany no anisan'ny mpiady Yavista (mpiadin'Yaweh) zanak'i Jodasy lehi-Galileanna (Mitovy anarana,mitovy fiantsoana hoe Galileanna,samy Boanarjesy sy Zelota, ary samy maty tamin'ny fehim-potoana iray ihany)

Alohan'ny hanazavà na ny fomba nataon'ny mpisandoka mba hanovà na ireo mpiady revolisionera ho " mpitory fandriampahalemana ",dia ndeha ampitahaina ny fihetsik'ireo tarika revolisionera antendrony tamin'izany andro izany,sy ny an'ireo tarika nisy ireo apostoly evanjelika mba hanamporofoana ny fehin-kevitra nahatongavantsika.
Izany fampanakekezana izany dia ilaina tokoa mba ahazahoana ny andalany, marobe ao amin'ny evanjely ,izay maizina tamintsika ny dikany satria nafenina sy nodisoina amin'ny alalan'ny valy boraingina sy manjavozavo asetrin'ireo mpitondra fivavahana rehefa mba manontany azy ireo isika (toy ny hoe " mistery izany zanako !" hoy i Maopera).

Tarika revolisionera arak'ireo mpahay tantara tamin'izany fotoana izany :


" Raha tsy azon"izy ireo izay angatahiny dia dorany ny tranon"ireo izay mandà ,ary vonoiny ny loham-pianakaviana sy ny vady aman-janany "(Filona an'Aleksandrina).
" Miseho amin"ny endrika andiany izy ireo ary robainy ny tranon"ny andriana izay vonoiny avy eo,dorany koa ny tanà na.Nijaly mafy tamin"ny halozà n"izy ireo i Jodea "(Ady Jiosy II,12).

Amin'ny andalan-tsoratra mikasika an'i Jodasy Galileanna (rain'ny Boanarjesy) dia hoy i Flaviosy Josefa ny amin'ny Esenianna Zelota :
" Ny endrika faran"izay mampihorin-koditry ny fahafatesana,ny fampijaliana ireo havany sy namany dia tsy mampihontsona azy ireo akory " (Ant Jud II,4).

Ny 'oronan-taratasy' bokin'ady Esenianna Zelota dia milaza :
" Tamin"ny andro idarabohan"i Kitima (Romanna),dia hisy ady ary rà mandriaka eo anatrehan"ny Andriamanitr"Israely,satria io no andro natokana ho an"ny ady andripahana ny zanaky ny aizina,mandritra izany no hisian"ny fandripahan-dehibe amin"ny afo eto ambonin"ny tany ".

 Tariky ny apostoly Boanarjesy:

-Tamin'ny fiaraha-misakafo farany,taorian'ny fampirisihana ny hiantsikinana sabatra,dia nanome toky ny sefo (Jesoa) ireo Boanarjesy ny hisian'izany :
" Tonga ny fotoana izay tsy maintsy ananana sabatra,ka ireo izay tsy manana izany,dia aoka hivarotra ny fitafiany mba ahafahany mividy "Ary hoy izy ireo : " Tompo,indro efa misy roa ireto " (Lk22,49)
-Nankany amin'ny amin'ny zaridaina Oliva izy ireo ary mirongo sabatra :
" Ireo izay niaraka tamin"i Jesoa,rehefa nahita an"ireo tonga,dia nanontany an"i Jesoa nanao hoe :"hamely amin"ny sabatra ve izahay ?(Lk22,49).
-Nampiasa sabatra tamin'ny miaramila Romanna sy ny mpiandry Tempoly izay tonga hisambotra azy ireo :
" Ary indro ny iray tamin"ireo niaraka tamin"i Jesoa,naninjitra ny tanany ka naka ny sabany,nodonafany ny mpanompon"ny sefon"ny mpisorona ka afany tery ny sofiny "(Mt26,51 ;Mk14,17 ;Jn18,10).
Ny sefon'ny Boanarjesy evanjelika(Jesoa) dia nanambara amin'ny fomba tena mazava mihitsy ny tetik'asan'adin'ny Esenianna Zelota :
" Tonga aho hitondra afo eto an-tany-ary tiako ho efa nirehitra izany-mieritreritra angaha ianareo fa tonga hivimbina fandriampahalemana aho ?Tsia hoy aho aminareo,fa ny fisarahana.Manombok"izao ao an-tokantrano misy olona dimy dia hifandrafy telo amin"ny roa,ary roa amin"ny telo ,ny ray amin"ny zanaka lahy ary ny zanaka lahy amin"ny ray,ny reny amin"ny zanaka vavy ary ny zanaka vavy amin"ny reny,vinanto amin"ny rafozana ary ny rafozana amin"ny vinanto ".

" Ireo fahavalo izay tsy tia ny hanjakako eo aminy dia ento eto amiko,ary vonoy eto imasoko (Lk19,11).
Fanoharan'ny " denà ry " izay andraisan'i Jesoa toeran'ny olona andrian-drazana,mitovy aminy koa amin'ny maha taranak'i Davida azy ka anasaziany an'ireo tsy manome azy ny tokony ho azy.

" Tompo,tianao ve ny andatsahanay afon"ny lanitra mba handoro azy rehetra ? "(Lk9,45)hoy ny fanontanian'ny apostoly Boanarjesy tamin'ny sefony Jesoa momba ny tanà na Samaritanna iray izay tsy nanaiky ny handray azy.

Ny fanoloana fotsiny ny sabatra,izay fitaovam-piadiana tamin'izany andro izany,amin'ny teny hoe kalasnikofy ankehitriny dia efa ampy analà na ny fisalasalà na mety ananantsika eo amin'ny toetra maha revolisionera an'ireo izay ventesin'ny Eglizy fa mpampiely ny vaovaomahafaly,izany hoe ireo mpianatra Masina izay nifotoran'ny foto-pisainana kristianna.

Fanovà na ireo jiolahy revolisionera ho apostoly masina :

1. Simona :Kefasy ;Barjona ;Kananita,novà na ho Simona Piera ;zanak'i Jona,ary teraka tany Kanà .
Ny fiantoana hoe Barjona,araka ny efa hitantsika dia midika ho 'tediavina' (partisan contumace) amin'ny teny Arameanna.Izy io dia nadika amin'ny dikany tena izy,izany hoe amin'ny tena hevitry ny teny hoe 'Barjona' ao amin'ny NTGL izay esisiona grika voalohany.Nefa dia notapahin'ny mpihosoka ho roa amin'ny asasorany Grika,izany hoe 'bar' sy 'jona' mba hidika ho 'zanaka' ny 'bar' amin'ny teny Arameanna rehefa sarahina amin'ny 'jona' ka nanjary 'Bar jona' ilay fitenenana,izany hoe 'zanak'i Jona'.

Ny maha-hosoka an'io fanovà na io dia miharihary amin'ny fahità na azy any amin'ny lahantsoratra voahosoka amin'ireo fitenenana mikasika an'i Simona ihany,kanefa any amin'ny tranga hafa rehetra,ny teny izay midika hoe 'zanaka' dia nosoratana ara-dalà na amin'ny teny marina hoe 'uios' :ohatra ny hoe 'Josefa zanak'i Davida' ; 'Zakaria zanak'i Barakia' (Evanjely Grika Mt1,20 ;23,35 . Evanj Grika Lk19,9).

Farany mba hanazavà na azy tsaratsara kokoa ao amin'ireo lahantsoratra Grika voahosoka,amin'ireo teny rehetra voasoratra amin'ny Grika dia miseho foana ny teny hoe 'bar' (Arameanna),kanefa ny nandikà na azy amin'ny Latinna dia ny hoe 'filius' mba hanovà na an'i Simona revolisionera ho mpianatra malemy paikan'i Jesoa.
" Ianao no ry Simona (barjona=>bar jona=> bar Jona=>filius Jonae)zanak"i Jona,vato no ho anaranao,ary eo amin"io vato io no hanorenako ny Eglizy ".

Io fehezan-teny farany io dia mbola misy hosoka hafa koa :dia ny an'ireo mpihosoka izay namindra ny dikan'ny 'vato' ho vato mineraly izay hanorenana ara-tsary ny Eglizy,kanefa ny tena dikany dia ny toe-batan'i Simona izay nofosana sy mafonja ary ny fihetsiny mahery vaika araka ny ho hitantsika,tsy any amin'ny tahirin-kevitra apokrifa ihany fa koa any amin'ireo evanjely kanonika.

Ary toy ny nampiasany ny momba ny jeografia mba hanafenana ny hevitra revolisionera ao amin'ny fiantsoana hoe 'Galileanna' dia lazaina fa ireo mpianatr'i Jesoa dia mpiavy avy any Galilea kanefa Golanita izy ireo (mpiavy avy any Golanna),dia toy izany koa no nanovà ny ny hevitry ny teny hoe 'Kananita' (qanana=zelota) dia nahodiny ho olona mpiavy avy any Kanà .

Ireny fampiankinana ireny dia mazava fa hosoka rehefa voaharihary fa ny fiavian'ireo mpirahalahy izay tarika Boanarjesy dia tsy misy ifandraisany mihitsy amin'i Galilea,ary vao mainka koa tsy misy ifandraisany amin'ny tanà nan'i Kanà satria mpiavy avy any amin'ny faritr'i Golanna ery an-dafy antsinanan'ny farihin'i Tiberiada no misy azy.

Kanefa na dia nodisoina aza ny tahirin-kevitra mba hanovà na an'i Simona Piera ho toy ny mpampiely mahafatra-po ny 'vaovao mahafaly' dia miseho amintsika ombieny ombieny ihany ny tena toetrany amin'ny maha revolisionera azy amin'ny alalan'ny zava-misy voatantaran'ny tahirin-kevitra apokrifa ny aminy,sy amin'ny alalan'ireo evanjely kanonika.Hita amin'izany tokoa ny herisetrany amin'ny maha-mpitolona Yavista azy :

· Nifanjinja tamin'ny 'Eklesies' n'ny Antsinanana afovoany (proche orient) rehetra ary koa tamin'i Paolin'i Tarsa izy satria izy ireny dia nanohitra ny politika mpanavakavam-pihaviana nataony izay mifanohitra amin''y fampidirana ny paianna (païen) ao anatin''y fianakaviana esenianna zelota,fianakaviana izay nohezahan''y Eglizy hatao hoe kristianna (La fable du Christ).
· Novonoiny (tamin'ny sabatra) ny mpivady,Anania sy Safira satria tsy nadrotsaka tamin'ny fikambanana Esenianna zelota ny vidin'ny taniny rehetra (Asa 5 :eto dia marihiko kely fa tsy lazain'ny Asa ny sabatra,marihiko koa fa voalaza ho fahotà na amin'ny fanahy no nataon'ireo mpivady,ary ny fanahy nefa dia fantatry ny kristianina fa sabatra roa lela,ka asa na fifanandrifian-javatra fotsiny na tsia !).
· Noboriany tamin'ny kapo-tsabatra ny sofin'ny mpiandry tempoly tao an-jaridaina Oliva.
· Araka ny evanjelin'i Maria avy ao Magdala (apokrifa,ary io maria io dia avy any Gamala no tena fiaviany fa tsy Magdala) : " Nisy apostoly iray atao hoe Levy,eo ampiarovana an"i Maria izay novingavingain"i Simona Piera tamin"ny fitenenana feno fahavinirana sy mahery,nanao hoe :"mivatravatra foana ianao ry Piera !Ankehitriny hitako fa vinitra amin-dravehivavy toy ireo fahavalontsika ianao " ".

2. Zaka zokiny :revolisionera natao maritioran'ny Eglizy.

· Voalaza ho Boanarjesy ao amin'ireo tahirin-kevitra apokrifa ary voamafy ho izany koa miaraka amin'ny rahalahiny Joany,tsy tao amin'ny Asan'ny apostoly ihany fa ao amin'ireo evanjely kanonika ihany koa :
" Zaka sy joany rahalahiny izay nopetahan"i Jesoa anarana hoe Boanarjesy,izany hoe : "zana-baratra" (Mk3,16).
I Zaka dia navotan'ny Eglizy ny toetra zelotany amin'ny filazà na fa matoa i Jesoa niantso azy hoe " zana-baratra " dia satria mahery sy miraondraona be ny feony (samia manontany izany amin'ny mpitondra fivavahana isika na marina na tsia !)
· Ny nahafatesan'i Zaka zokiny,voasambotry ny Romanna niaraka tamin'i Simona rahalahiny nohon'ny fampirisihana fihokona tamin'ny andron'i Tibera-Aleksandra,dia amafisin'ny Asan'ny apostoly,ny mahasamihafa azy fotsiny dia tsy nataony ny taona 46 CE araka ny voalazan'i Flaviosy Josefa fa nataony ny taona 44 CE izay andron'i Heroda Agripasy nizaka an'i Galilea sy Golanna.
" Tamin"izany fotoana izany (taona 44)i Heroda dia nanomboka nanenjika ny mpikambana sasany tamin"ny Eglizy ary nampamono an"i Zaka rahalahin"i Joany an-tsabatra .Hitany fa izany famoretana izany dia nankasitrahan"ny mponin"ny Jodea,dia ampisamboriny koa i Piera.Andron"ny mofo tsy misy lalivay tamin"izay(Paka).Rehefa nampisamboriny izy dia notà nany am-ponja,ary nambiambesiny tarika efatra misy miaramila efatra isan"isany,ny tanjony dia ny hiampanga azy eo anatrehan"ny vahoaka rehefa vita ny fetin"ny Paka " (Asa12,1-2)

Ny antony roa nahatonga ny mpisandoka hampandroso roa taona ny fisamborana an'i Zaka sy i Simona dia ireto avy :
a) Raha ny filazan'i Flaviosy Josefa no narahiny,izany hoe ny Romanna no nampisambotra azy ireo,dia tsy ho afaka nitompoana ny ny nahafatesan'i Zaka nohon'ny antony ara-pivavahana satria ny Romanna dia mankatoa tanteraka ny fahalalahana ara-pivavahana.Raha manao fanozonana ho faty ny Romanna dia nohon'ny antony ara-keloka bevava fotsiny ihany,anisan'izany,indrindra indrindra ny fampirisihana ho amin'ny fihokona.Nefa kosa (ary io no nofidian'ny mpisandoka) raha i Heroda Agripasy ,(izay Jiosy) no atao mpampisambotra,dia mitombina tsara ny fanamelohana azy araky lalà na Hebraika izay manameloka ho faty ny mpanohariana ara-pivavahana.
Fanazavà na ho an'ireo mpino izay votsa fahazo :raha voaheloka amin'ny sazy fara-tampony nohon'ny antony ara-pihokona toy ny filazan'i Flaviosy Josefa i Zaka,dia tsy inona izy izany fa zelota revolisionera. Raha voaheloky ny manam-pahefana (tetrarque) jiosy ho faty kosa izy dia afaka ho tonga maritiora ara-pivavahana,satria ny otany amin'izay fotoana izay dia manjary azo atao ho ota mikasika ny fanoheram-pivavahana.
b) Tsy nampisamborina niaraka toy ny filazan'i Flaviosy Josefa i Simona sy i Zaka fa noelanelanina fotoana fohy na dia tamin'ny andron'i Heroda Agripasy ihany aza.Ny anton'izany dia ny mba ahazahoan'ireo mpihosoka mampihatra aminy (amin'i Piera) ihany koa ny lalà na Hebraika izay manameloka ho faty ny fanoherana ara-pivavahana,ary koa mampihatra aminy ny lalà na hebraika hafa izay manakana ny hisian'ny fitsarà na mandritra ny fetin'ny mofo tsy misy lalivay,izay hoe 'fetin'ny Paka.Io dia nilain'ny mpisandoka mba hampisehoana ny fandrasan'ny anjelin'ny Tompo anjara ho valim-bavaka hanafà hana azy.Ny filà na izany fotoana izany no tsy nampiarahany ny fisamborana azy tamin'i Zaka izay novonoina ary novonoina avy hatrany.
" Voatana tany am-ponja i Piera ary ny fivavahan"ny Eglizy dia niakatra tany amin"Andriamanitra tsy an-kitsahatra ho azy.Ka io alina io,alohan"ny hampitsaran"i Heroda azy teo imason"ny vahoaka,dia nambesana miaramila roa i Piera,matory ary mifatotra rojo.Ao ivelany kosa dia misy mpiandry fonja.Dia tonga ny anjelin"ny Tompo ka norarafan"ny hazavà na izy tao anaty fonja,nokasihiny ny valahan"i Piera,nofohaziny ary nilazà ny hoe "mitsangà na ianao ary haingano ",dia nivaha ho azy ny rojo,ka hoy ny anjely : 'sikino ny sikinao,ary apetaho ny kapa' dia nataony,ary hoy ny anjely : 'isalory ny lamba dia araho aho'.Nivoaka i Piera,ary nanà raka azy,nefa mbola tsy tonga saina ihany izy ny amin'izay niseho tamin'ny nataon'ny anjely fa toy ny nanonofy" (Asa12,13).

Tsy hay tazonina ny fihomehezana rehefa mahatsà pa ny fandrafetana ny kristianisma izay mifototra amin'ny angano sy arira,nefa mipetraka tampoka koa ny fanontaniana : nahoana ny tsy fanekena lembenana mihitsy ny amin'ny fandalà na ny lalà na hebraika izay mandrà ra ny fitsarà na mandritra ny fetin'ny Paka no nampiharina tamin'ny angano sy ariran'i Simona Piera,nefa tsy nampiharina tamin'ny angano sy ariran'i Jesoa ?I Jesoa mantsy dia notsarain'ny fitsarà na Hebraika,ankoatry ny an'ny Romanna,fotoanan'ny Paka.
Hazavaintsika ny amin'izany amin'ny antoko manaraka ;

3. Joany : Izy no ifotoran'ny famà kafakantsika,ka ndeha aloha avela kely ny aminy fa ho raisintsika amin'ny toko ampitondraintsika ny lohan-teny hoe Jesoa lehi-Nazareanna.Ny tsara marihina fotsiy hatreto dia,amin'ny maha rahalahin'i Zaka zokiny,i Simona barjona ilehi-Kananita,i Jodasy Tade ary i Zaka zandriny azy ,dia anisan'ny tarika Boanarjesy izay nandeha nankany an-jaridaina Oliva nirongo sabatra izy.Noho izany dia tsy ho afaka ny tsy ho mpampihorohoro koa.
4. Jodasy (tsy ilehi-Iskariota) :Ny fanovà na an'i Jodasy revolisionera ho Jodasy apostoly dia natao tamin'ny fanafoanana ny anaram-bosiny Hebraika hoe Tedasy (Tade) sy Toma (Tomasy),anarana izay nanondroana azy tao amin'ny lahan-tsoratra ara-tantara amin'ny maha mpitolona revolisionera azy ;(Ant.Jud XX.97-99 ;Hist eccl I,12 izay efa voatsiahy).
Novà n-dry zareo ireo anaram-bositra ireo,izay mbola hita foana any amin'ny tahirin-kevitra tranainy rehetra toy ny evanjely Kapto (incipit) sy ireo Asan'i Toma sy ny NTGL,mba ho anaran-tsamirery.'Jodasy antsoina hoe tedasy' izay midika hoe 'mahery fo' sy 'Jodasy antsoina hoe toma',izay midika hoe 'kambana' dia novà na ho 'Tedasy antsoina hoe Mahery-fo',sy 'Toma antsoina hoe Kambana'.

Ny fitaka dia hita miharihary rehefa tsikaritra fa ireo anaram-bositra ireo ,navela ho Grika araka ny fanononana Hebraika,ary natomboka amin'ny sora-baventy (Majuscule),ka lasa anaran-tsamirery (nom propre),dia naka ny toeran'ny tena anarana izay 'Jodasy'.
Ny niafarà ny dia ny Tedasy (Tade,Teda) sy ny Toma,izay fiantsoana natao an'i Jodasy dia nivadika ho anaran-tsamirerin'ny 'mpianatra' anankiroa vaovao satria tsy nisy na hoviana na hoviana :dia i Teda (Tade) sy i Toma.

Ny porofon'izany fanolankolà nana izany ,ankoatry ny fandinihina ny tahirin-kevitra apokrifa,dia hitantsika koa amin'ny alalan'ny fandrasà na ny dikan-teny.Raisontsika ho ohatra fotsiny ny 'Jodasy antsoina hoe Toma' (midika hoe kambana) .Rehefa nadika ho Grika,rehefa nalà na ny Jodasy,rehefa natao sora-baventy ny T amin'ny 'toma' ,dia lasa hoe : 'Toma antsoina hoe didimosy'.Io indray anefa dia nadika amin'ny teny Latinna,fiteny fanavotam-pitaka toy ny filazan'ny sasany azy,ho lasa 'Thomasus dictus didimus' izay loharanon'ny fandikà na amin'ny fiteny moderna manao hoe : " Ary i Toma,antsoina hoe Didimma dia nilaza tamin"ny namany :"ndeha koa isika ho faty miaraka aminy" "(JnXI,16) .

Fantatra fa ny 'toma' sy 'didimma' dia midika ho 'kambana' daholo :ny voalohany amin'ny teny Hebrio,ary ny faharoa amin'ny teny Grika,ny fiteny taterin'ny evanjely noho izany,ankoatry ny fanolangolanana nataon'ny mpisandoka,dia mahatsikaiky satria rehefa tena adika araka ny tokony ho izy dia lasa hoe 'Kambana antsoina hoe kambana'.

Raha mbola misalasala isika ny amin'ny maha olona iray ihany an'i Jodasy sy i Tade,dia ampitoviontsika fotsiny ny tanisan'anaran'ny apostoly izay voarakitry ny soratra masina ka manambara fa ny Tade voatenin'ny evanjelin'i Marka sy Matio dia nosoloana ny hoe Jodasy ao amin'ny evanjelin'i Lioka sy ny Asan'ny apostoly,(Jereo ny lisitry ny mpianatra voalaza ery am-panombohana ity famelabelarana ity) amin'izay fotoana izay dia hisava ho azy ny zavona.

5. Jodasy :lehi-Iskariota :izy io no ifotoran'ny kajy tonga lafatra indrindra eo amin'ny samy mpianatra.Tsy nokitihina ny tena anarany fa navela amin'izao,satria izy irery ihany no mpiavy avy any Jodea,ny sisa rehetra dia voalaza fa Galileanna avokoa.Izy noho izany no tsara toerana indrindra mba hanatontosà na ,amin'ny alalan'ny famadihana, ny asam-pankahalà na ny jiosy izay,araka ny eritreritry ny Eglizy ,tokony ho mpamono an'i Kristy.Kanefa na nampiasaina tamin'i Jodasy aza ireo fahafaham-baraka faran'izay mahamenatra,dia nohezahana ihany koa ny anafenana ny maha mpampihorohoro revolisionera azy izay hita ao amin'ny teny hoe 'Iskariota' -izay midika hoe 'sikera'-Ny anton'izany dia sao mampandamoka ny hezaka natao mba hanovà na ny tarika revolisionera ho apostoly mpitory ny fandrihampahalemana.

Nantsoina hanampy tamin'izany tetika izany indray ary ny Jeografia,sahala amin'ny natao momba ny tanà nan'i Kanà ,ka novà na ho Kananeanna (olona avy any Kanà ),ny 'kananita' izay midika ho zelota.Toy izany ihany koa ny amin'ny faritr'i Galilea mba anafenana ny fiantso hoe 'Galileanna'.Ary mbola torak'izany ihany koa eto ny amin'ny teny hoe 'Iskariota' izay avy amin'ny teny Hebrio 'ekariota' midika hoe 'sikera',nefa lazaina ho midika fa olona mpiavy avy any Kariota.Io fanovà na io,raha manapa-tsinay ireo mpanohitra Paianna sy Jiosy (sy antsika koa),dia tsy nohon'ny hosoka miharihary ihany,fa indrindra indrindra nohon'ny tsy fisian'izany tanà na antsoina hoe Kariota izany akory.

6. Simona lehi-Kananeanna.
Mba anafoanana ny toetra maha revolisionera an'i apostoly io,izay voambaran'ny soratra masina ho 'zelota' (Mk3,18 :Mt10,4 ;Lk6,15 ;Asa1,13) dia araraotin'ny Eglizy ny tsy fahafantaran'ny olona,ka raha mba misy manontany ny dikan'ny hoe 'zelota',dia voavaly boraingina miaraka amin'ny tsiky tsy ravo izay mampiavaka an'ireo Pretra sy Moanna amin'ny hoe : 'mahery fo na zelota amin'ny fitiavana an'Andriamanitra'. (Marihin'ny mpandika fa misy koa ilay fiteny faheno matetika hoe : 'mistery izany zanako hoy i maopera' ).

Ho an'ireo izay mbola tsy afa-po amin'ireo porofo voalaza hatreto mba hampiharihariana amin'ny fahamatorana hentitra fa ireo mambra amin'ireo tarika roa ireo,dia ny ekipa revolisionera sy ny an'ny apostoly,anie ka olona mitovy ihany (sahala tay voro-tsihy),dia mbola haseho amin'ny fomba tsy azo ihoriranana amin'ny alalan'ireo toko manaraka fa i Joany an'i Gamalà ,lahimatoan'i Jodasy lehi-Galileanna,ary sefon'ny tarika zelota antsoina hoe 'nazira' ,sy i 'Jesoa an'i Nazareta' sefon'ny tarika Boanarjesy antsoina hoe 'nazareanna' dia olona iray ihany.
(/Luigi Cascioli,libre traduction et adaptation par Ralasivola).

Miverina any amin'ny pejy fizahan-takelaka mba ahafahanao manohy ny famakiana ny manaraka

Raha te hanoratra ianao tsindrio eto

Ireto misy sarin'ny vohitr'i Gamala sasantsasany:
1 - 2 - 3 -4- -5-

1
Publié par à Aucun commentaire:

JOANY LEHI-NAZAREANNA



JOANY LEHI-NAZAREANNA

Rehefa hitantsika,tamin'ny fomba ahoana no nanovàna ny tarika Boanarjesy ho tariky ny mpianatra mpandàla fandrihampahalemana amin'ny alalan'ny fanolangolànana ireo anarany (Barjona ho lasa zanak'i Jona,Iskariota lasa mpiavy avy any Kariota,Kananita ho mponina avy any Kanà),dia ndeha ary hojerentsika indray ny fomba nisandohan'ny kristianna mba hanovàna an'i Joany ho Jesoa.

Ny anarana:ny anaran'i Joany,nosoloana tamin'ny fiantso iombonana hoe Kristy (Kristos amin'ny dikany hoe voahosotra) sy hoe Tompo,dia novàna tanteraka ho Jesoa teo hoe eo amin'ny taona 180 CE araka ny bokin'i Selsa* izay nanoràtany hoe : " Ilay olona izay omenareo anarana hoe Jesoa,raha ny tena marina dia sefon'andihan-dahalo,ary ny fahagagàna lazainareo fa vitany dia tsy inona akory fa fisehon'ny mazia sy fitapitaka maizina.Ny tena fahamarinana dia izay voalàza fa zava-nisy dia tsy inona akory fa angano sy arira izay noforoninareo ara- peta-toko,nefa na izany aza dia tsy nahafahanareo nampino ny lainganareo na dia kely akory aza.Fantatry ny olon-drehetra fa izay voasoratrareo dia tsy inona akory fa vokatry ny fandrafindrafetana natao taorian'ny fanankianana nasetry anareo. "
*(Selsa dia filozofa platonika tamin'ny taon-jato faharoa;mpanoratra ny 'Le discours véritable',ary nalaza tokoa ny amin'ny fanankianany ny kristianisma.Ampiako koa fa,mazava loatra fa natao very momoka ny asa sorany,ary ny sisa tratra dia any amin'ny fitanisan'ny kristianna azy sisa).

Marina tokoa fa ao amin'ny evanjelin'i Matio,Marka sy Lioka,izay nivoaka tamin'ny taona enim-polon'ny taon-jato faharoa,ny Mesia dia mbola nantsoina tamin'ny anarana iombonana hoe Kristy sy hoe Tompo.Ireo kristianna dia tsy afa-nanome anaran-tsamirery azy toy ny hoe: 'Pascal',na 'Anselme',na koa hoe 'Didier',izany hoe anarana tsy nisy tamin'ny andro mesianika ka ndrao hampidaraboka hanàla baraka ny fikonokononana.Nataony ho 'Jeshua' (Jesoa) ary ilay anarana izay midika hoe 'ilay mamonjy' ka ohatry ny mba nanàla azy tanàtin'ny 'zovy' fotsiny (anonymat).
Tsy ilaina ny fanazavàna lavabe mba ahafantaràna fa mora kokoa ny miaro ny fisian'ny mesia tsy misy anarana satria tsy hitan'ny tantara hozahàna,toy izay miaro ny fisian'izay mitondra anarana satria io tranga farany io dia mitàky tahirin-tsoratra ara-tantara mba ho hay arovana.

Io anarana hoe Jesoa io ,izay neken'ny sarambaben'ny olona nohon'ny tsy fahalalàny ka tsy nametra ka olana ara-pihavian-teny ho azy ireny,dia nampitokelaka kosa ireo mpanohitra ka niampanga idray ireo mpanaofivavahana (teolojianna) kristianna ho mpamitaka sy kentrina.Ny fotoana sy ny fanadinoana ary ny herisetra famoretana nataon'ny kristianna tamin'ireo mpandà azy no nahatonga ny anarana hoe Jesoa ho toy ny anaran-tsamirery ka nijanonany ho toy izao ihany na dia maneho ny dikan'ny teny hoe 'SOTERA' toy ny an'ny andriamanitry ny Paianna aza ,izay nisy anaran-tsamirery koa.

Ny kristianna dia nanome anarana ny Mesiany tahaka ny fitaka fanaon'ireo mpanoratra ny testamenta taloha tamin'ny taon-jato faha-6 BCE izay nanome anarana ny andriamaniny hoe YAWEH,midika hoe 'izaho aho' ka nahafahany niaro ny fisiany tamin'ny alalan'ny fanazoviana* (izany no tonga amin'ilay fitenenana hoe : 'lahy tahaka an-drainy').

Rehefa voavaha ny olana momba ny anarana tamin'ny fanoloana ny Joany, araka ny lovan-tsofina, ho Jesoa,dia mbola mitaky vaha olana hafa kosa ny fiantso hoe : 'Galileanna' sy 'Nazareanna' izay manome hevitra zelota* ka sao hifangarika amin'ny toetra morafo sy malemy paikan'ny Mesia volavolaina.

Tsy hita ho foanana nefa ireo,hany hery dia ny fanomezana azy dikany hafa amin'ny alalan'ny hosoka tahaka ny efa natao tamin'ny anaran'ny mambra* hafan'ny tarika Boanarjesy*.

Raha mora nadika ho mpiavy avy any Galilea ny fiantso hoe 'Galileanna',ilay hoe 'Nazare' kosa dia tena nananosarotra.Ny andrana voalohany nataony hanalàna ny hevitra revolisionera* ao anatiny,araka ireo tahirin-kevitra,dia ny nampiankinana azy tamin'ny teny faminaniana izay nitatitra ny voalazan'ny anjely tamin'ny vadin'i Manoara hoe : " indro hitoe-jaza ianao ary hiteraka zazalahy izay ho nazareanna raha vao hary ".Indrisy ho an-dry zareo fa io fanambaràna io dia manondro mivantana loatra an'i Samsonna ka navela ary nosoloana amin'ny teny faminaniana hafan'i Mike mikasika ny fahaterahan'ny mpanjakan'Israely izay ho avy toy izao : " Hisy tsimoka* ho teraka any Bethehema,avy amin"i Jese,ary izy no voatondro hanapaka eo amin"ny vahoakan"Andriamanitra ".Ny antony nandraisana an'io teny faminaniana io mba hanodinkodinana ny hevitry ny fiantsoana hoe 'nazareanna' dia satria ny teny hoe 'tsimoka'* (netzer) sy ny teny hoe 'natzir' dia samy misoratra amin'ny litera mitovy dia ny 'n' ny 'z' ary ny 'r' (amin'ny teny hebrio mantsy,toy ny amin'ny Fenisianna sy ny Ejipsianna tranainy koa dia tsy apetraka afa-tsy ny renin-tsoratra : ohatra hoe molaly sy ny malala dia samy soratana ho mll).

Io vaha-olana io nefa dia noeritreretin'ny mpisandoka tsy ho azo ekena satria toa kisarisary loatra,toa ho sarotra ny hanohanana azy,ary indrindra indrindra tsy ho afaka hanankinana ny amin'i Jesoa satria manondro be loatra an'i Davida zanak'i Jese.Ka rehefa fatra-pitady nefa tsy nahita andalan-teny tanaty Baiboly ahazahoana manamarina ara-teny faminaniana ny fiantsoana hoe 'nazareanna' ry zareo,dia rafitra nila vonjy toy ny mahazatra azy tany amin'ny ara-jeografia tamin'ny fanisiana fifandraisany eo amin'ny tananan'i Nazareta sy ny teny hoe 'nazareanna',tahaka ny efa nataony ihany tamin'ny teny hoe 'kananita' sy 'iskariota' izay nampihaviany avy any Kanà sy Kariota.(i Kariota ohatra dia tanàna tsy misy akory).

Ka avy amin'io fambolen'ny mpihosoka mangim-pitaka vaovao io,dia miha-matevina indray ny porofo matotra sy doria fa i Jesoa,olona tsy nisy na hoviana na hoviana,dia tsy hafa fa saron-tava narakotra an'i Joany avy ao Gamalà.

Ireo evanjely kanonika* efatra dia manankina ny fiantso nazareanna (nazarenus) amin'ny tanànan'i Nazareta amin'ny fanamafisana fa izy io dia tanàna izay nahalehibe sy niofanan'i Jesoa nandritra ny 30 taona nialohan'ny fampihelezan-keviny.Koa satria i Nazareta no anatsoahantsika ny porofo tsy hay toherina mba hanambaràna fa i Jesoa,raha ny tena marina,dia tsy iza fa i Joany,dia ndeha ho dinihintsika kely io tanàna io satria toa tena mifanipaka toy ny atsimo sy ny avaratra amin'ny voalazan'ny evanjely ny toetran'ilay tanàna sy ny manodidina azy.

Nazareta* :
Tonga dia apetraka ny fanontaniana : nahoana ny tanànan'i Nazareta izay eo amin'ny lemaka,ary lavitry ny dobon'i Tiberiada no voatantara ao amin'ireo evanjely ho miorina ambony havoana ary tsy lavitry ny dobo? Ny antony dia tsotra :satria ilay tanàna miorina eo an-kavoana ary manakaiky ny dobo no tena tanàna nonenan'ny Mesia ary voarakitry ny 'lovan-tsofina' izay nampiankinana ny fitantaran'ny evanjely.

Fa ilay tanàna hafa miorina eo amin'ny lemaka ary 40 km lavitry ny dobo kosa dia tanàna noforonon'ny mpisandoka mba hanafenana ny tena dikan'ny fiantso hoe : 'nazareanna'.

Ny tena nahatonga ny an'io fifangarihan'ny filazàn'ny evanjely ny amin'ny tena tanindrazan'ny Mesia sy ny tanànan'i Nazareta io dia avy amin'ireo mpihosoka izay nikotrika ireo evanjely kanonika* efatra tany Roma nefa tsy nahafantatra akory ny toe-tany any Palestinna,hany izy ireo ka nandray ambolony fotsiny ny lovan-tsofina mikasika ny Mesia Joany fa tsy nieritreritra ny hampirapaka izany vontoatin'ny lovan-tsofina izany amin'ny toetra ara-jeografia sy jeolojian'ny tanànan'i Nazareta. (jereo ny sari-tany).

Nofidiana fotsiny ny tanànan'i Nazareta satria ny anarany no natao anolànana ny hevitry ny hoe 'nazareanna'.

Eo ampamakiana ireo Evanjely isika dia afaka mitily fa ny tanànan'i Jesoa dia tsy i Nazareta mihitsy,Nazareta izay ao amin'ny lemaka,ary 40 km atsimo andrefan'ny dobon'i Tiberiada,fa kosa tanàna hafa izay miorina eo ambony havoana manakaiky ny dobo.Io dobo io dia manana ny toetram-parihy rehetra nohon'ny fisian'ny lakana,mpanjony,morona,tafio-drivotra mampisy onja.Ireo apostoly rehetra dia saiky mpanjono daholo no novàn'i Jesoa ho mpianatra* rehefa hitany teo am-pisarihana haranto*.

Raisintsika ireo an-dalany vitsivitsy avy amin'ny evanjely : " Nony vita izany fanoharana izany dia niala teo i Jesoa ary nankany amin"ny tanindrazany ka nampianatra tao amin"ny sinagoga.Ireo olona avy any an-tanànany,nony nahafantatra azy,dia niresaka ny momba azy.Rehefa henon"i Jesoa izay nofampiresahan"izy ireo dia niala teo izy ka namonjy nankao an-dakana,fa ireo olona nijanona tery amoron-drano,ka nositraniny ireo marary,nampitomboiny ny mofo sy ny trondro.Rehefa voaparitaka ny olona dia nihazo ny havoana izy ary nanomboka nivavaka.Teny an-kavoana izy no tonga saina fa ery ambany ery amin"ny dobon"i Tiberiada dia savihin-doza nohon"ny rivotra sy ny onja ny lakan"ny apostoly,ka niolomay haingana izy " (Matio 13,35).

Ny fanindrihindriana hafa momba ny tena toetry ny tanàna niavian'i Jesoa dia hitantsika dia hitantsika ao amin'i Lioka izay mitantara amintsika koa ny fisian'ny tevana : " Nankany nazareta i Jesoa,toerana nahalebeazany,ka niditra toy ny fanaony tao an-tsinagoga indray Sabotsy,ary nitsangana mba hamaky teny....Vinitra daholo izy rehetra rehefa nandre izany.Nitsangana izy ireo ary noroahiny ho any ivelan"ny tanàna izy ka nentin"izy ireo ho ery amoron"ny tevan"ny vohitra izay iorenan"ny tanàna mba ahafahan"izy ireo mandronjina an-tevana azy.Nefa namonjy nanavatsava azy ireo izy ka niporitsaka " (Lioka 4,14-28).

Ity koa mbola misy : " tamin"io andro io dia nivoaka ny tranony i Jesoa,ary rehefa nitombina teo amoron-drano izy dia nohodidinin"ny vahoaka ka voatery niakatra tao an-dakana. " (Matio 13,1-2).

Ary mbola ao amin'i Matio ihany : "Teo ampihainoana ny kabariny dia nanatona azy ny vahoaka marobe,ka niangavy ireo mpianany izy mba hanome lakana azy mba tsy ho voahitsaky ny vahoaka....avy teo dia niakatra ny vohitra izy rehefa avy niantso an'ireo izay tiany hiaraka taminy....niditra tao an-tranony izy ary nitangoronan'ny vahoaka maro loatraka tsy nahafahany nihinan-kanina akory.Tonga ny reniny sy ireo rahalahiny ka nijanona tao alatrano sady nampiantso azy.Rehefa avy nanazàva iza no tena havany izy dia nivoaka ny trano ary nanomboka nampianatra nanaraka ny sisin-dobo. " (Matio 3,4).

Toy izany no ahatsikaretana fa ny tanàna nahalehibe an'i Jesoa dia tsy ho afaka ho i Nazareta velively izay an-demaka sy 40 km lavitry ny dobo (jereo ny sary).Misy nefa ny loharanom-pahalalàna hafa ahafahana mamantatra mazàva iza marina io tanàna tsy lavitry ny dobon'i Tiberiada io,ary miorina antampo-kavoana sy odidinin'ny tevana.
Ny valin'izany fanontaniana izany dia hitantsika amin'ny tsongon-tsoratr'i Faviosy Josefa izay miresaka ny momba ny tanànan'i Ezekiasy rain'i Jodasy lehi-Golanita sady raiben'i Joany lehi-Galileanna antsoina hoe lehi-nazare :
" Ezekiasy dia Rabi* ao amin"ny fianakaviana ambony toerana tao amin"ny tanànan"i Gamala izay miorina eo amin"ny morona Golanitan"ny dobon"i Tiberiada.Io tanàna io dia tsy nanaiky ny Romanna satria natoky ny arony ara-boajanahary.Hita tokoa fa avy amin'"y tendrombohitra avo dia tohiny bekitaona.Eo ampovoan'"o dia misy vonto mitovy fihilànana ny aloha sy ny aoriana ka lasa mitovy salovana amin"ny ampondra* (gamla) izay nahatonga ny anarany na dia tsy nohajain"ny mponina aza ny fanononana azy fa nataony hoe Gamala.Eo amin"ireo takibany sy eo anoloana dia mifarana amin"ny hantsana tsy azo sedraina,nefa ao an-damosina dia sarotra idirana.Na dia eo koa aza dia mbola nasian"ny mponina hady mitsivalana mba hanakanana ny fihazoana azy.Ireo trano miorina eny amin"ny takibany dia mivangongo be : ilay tanàna dia ohatran"ny mihantaona ary toy ny hianjera mitolefika lalandava.Mitodika any atsimo ny tendrony avobe ary io no lasa mandan"ny tanàna,ary eo ambanin"izany dia misy hady lalina tsy misy rindrina ary milatsaka any amin"ny tevana tena lalim-be.(Ant jud).

Inona indray no azontsika lazaina hafa afa-tsy ny maha-tanàna voalazan'ireo evanjely an'io ho tanàna'i Jesoa ?Inona indray no azo lazaina hafa afa-tsy ny nahaterahan'i Jesoa tao Gamala an'i Golanita fa tsy tao Betlehema toy ny ampiteleman'ny Eglizy antsika,indrindra indrindra fa tsy tany nazareta izy no lehibe ?
Ary raha avy ao Gamalà i Jesoa,dia iza indray no ho izy afa-tsy i Joany zafikelin'i Ezekiasy sady zanak'i Jodasy lehi-revolisionera izay amafisin'i Flaviosy Josefa fa avy ao Gamala ihany koa ?
" Jodasy,Golanita avy amin"ny tanànan"i Gamala dia niroboka tao amin"ny revolisiona (adin"ny fanisàna= guèrre du recencement) tamin"ny fandrisihana ny firenena hitaky ny fahaleovan-tena ".(Ant-Jud XVIII,4).

Ireo vao avy nosoratako teo aloha ireo,raha ny tena marina dia mikendry ny fanomanana ny mpamaky ny amin'ny vohi-kevitra izay tsy misy hirika handàvana azy satria miharihary toy ny vay an-kandrina.Eny fa ho an'ireo izay lasa mafy loha nohon'ny finoana aza ka fatra-pandà ireo fahamarinana hita misongadina indrindra.

Ny fahaterahan'i Jesoa.

Tsy ampy porofo ara-tantara ny kristianna ka manambara ny fiainan'i Jesoa amin'ny fianteherana ranoray amin'ny teny faminaniana*.Ny fiaingana amin'ny eritreritra milaza fa izay nambaran'ny mpaminany* rehetra dia tsy maintsy tanteraka satria avy amin'ny tsiokan'Andriamanitra.Arak'izany no nanoratany ireo evanjely tamin'ny alalan'ny fanankinana ny asan'i Kristy amin'ny andalan-tsoratra notsoahina tao amin'ny baiboly (testamenta taloha),andalan-tsoratra notefena na noterena hirapaka ary nolazaina fa teny faminaniana*.

Tsara eto ny miteny ny laha-matipaika*(destin) izay manafoana ny fahaleovan-tsaina*(indépendance d'esprit) ka mahatonga ny olona tsy hahafehy intsony izay ataony.Hany ka nahatonga an'ilay Kristy ho toy ny saribakoly nanana rindram-piainana* matipaika nialoha araka ny soratra masina (testamenta taloha).Nefa ny resako dia tsy miditra any amin'ny tsy fisian'andriamanitra,fa any amin'ny tsy nisian'i Jesoa ihany amin'ny maha-olona ara-tantara azy,ka avelako ny mpamaky hanana fahalalahana ny amin'izay fehin-kevitra tiany ny momba ny rindram-piainana matipaika*(prédestination),izay manàla ny andraikitra manokana mikasika ny atao ka manafoana ny fisian'ny andriamanitra izay mitsara araka ny sitraka sy ny tsy sitraka*(selon le mérite et le demérite).

Ny fahaterahan'i Jesoa izay noforonina (toy ny fiainany rehetra koa) tamin'ny alalan'ny andalan-tsoratra avy ao anaty baiboly dia namokatra fifanoherana mifangaroharo,lainga sy tranga maivana ary tsy misy fotony.
Ny fahaterahana izay tsy fantatry ny evanjely efatra tany am-boalohany,ny fanampiana an'izany tao amin'ny Matio sy Lioka tamin'ny taon-jato fahatelo CE,dia niankina tamin'ny filàn'ny kristianna ny hanamarinana,amin'ny alalan'ny alalan'ny fampidinana azy ety an-tany,ny fahatongavan'ny Mesia ho olombelona nofo sy rà.Ny antony dia satria nanakiana azy ireo fatratra ny mpanohitra ka nangataka fanazavàna ny amin'ny nahafahan'i Jesoa nanomboka ny asam-pitoriany amin'ny maha-olombelona azy,nefa tsy natera-behivavy akory.

Ny marina mantsy ,ireo evanjely kanonika* dia nampiseho avy hatrany an'i Jesoa efa lehibe taona nanomboka nanao ny asam-pitoriany ary niainga tao kafarnaoma.Tamin'izany mantsy dia tsy nisy mihitsy fanamarinana ny fisiany amin'ny maha-olombelona azy hafa afa-tsy ny feon'andriamanitra re avy any an-danitra tamin'izy nataon'i Joany Batista batemy nanao hoe : "indro ny zanako malalako izay naterako anio ".

Ny fahaterahana an-tany natao tato aoriana dia mifanohitra amin'io fihevitra io,fihevitra izay nampiankinana izany fahaterahana izany mivantana tamin'andriamanitra.Izany no antony nanovàn-dry zareo ny filàza hoe 'izay naterako anio' ho 'izay ankasitrahako indrindra' toy ny voalàza ao amin'ireo evanjely ankehitriny.

Matoa ry zareo tsy niresaka ny fahaterahana an-tany an'i Jesoa ao amin'ny evanjelin'i Joany dia satria naleony nanome an'i Jesoa fahaterahana teolojika* amin'ny maha 'teny'* azy mba ahafahany manao azy ho Mesia 'logos' tahaka an'i Mitra* tao amin'ny fivavahana avestika*.

Iverenontsika ny fahaterahana an-tany an'i Jesoa :avy hatrany dia nipoitra ny olana goavana ho an'ny mpihosoka =>Ho lazaina fa teraka avy any Betlehema toy ny itiavan'i Mike azy ve ? : "Avy aminao ry Betlehema,kely indrindra amin'ireo firaisampokontanin'i Jodea,no hipoiran'ny mpizaka an'Israely " (Mika V,1).=>Sa metimety kokoa ny ampihaviana azy avy any amin'ny tanànan'i Nazareta izay nampiankinana ny maha-Nazareanna azy ?.

Kanefa mba hanajàna ireo fitakiana roa ireo,dia ny maha-Betlehemita sy ny maha-Nazareanna azy,dia samy niasa mitokana ireo mpamorona ny evanjely :ny ekipan'i Matio andaniny ary ny an'i Lioka ankilany ka samy nanao izay saim-pantany ireo,hany ka zary lasa tantara roa samy hafa mihitsy ny fahaterahana an-tany roa voatantara.

Fahaterahana arak'i Matio :

Mba hanamarinana ny teny faminanian'i Mike izay mitaky ny maha-Betlehemita ny Mesia sy ny fiantso hoe 'Nazareanna' azy,i Matio dia nampiteraka azy tao Betlehema ary namindra azy tany Nazareta sy nampipetraka azy tany nandritra ny ambin'ny fotoana niainany.Izany no nahatonga azy ho Betlehemita ara-piterahana,nefa Nazareanna kosa ara-pananganana* (valovotaka).

Mba ahazahoana tsara ilay teti-kady,izay somary sarotra,nampiasain'ny Matio mba anamarinana ny famindràna avy ao Betlehema nankany Nazareta,dia aleo arahina araka ny nitantaran'ny evanjely azy :
" Vao lasa ireo Majy izay nivimbina volamena,emboka manitra ary mira* dia nisehoan"ny anjely i Josefa ka nobitsihiny mba hilefa any Ejipta haingana satria fantatr"i Heroda fa teraka ilay hanjaka ao Israely ka tediaviny hovonoina ny zaza.Rehefa noraisin"i Josefa i Jesoa sy ny reniny dia nandositra tany Ejipta izy mba ho tanteraka ilay voalazan"ny mpaminany hoe : "avy any Ejipta no nantsoiko ny zanako" rehefa miverina avy any Ejipta izy ".

" Mba ho matotra kokoa ny fanafoanana ilay zaza,dia namoaka didy fandringanana ny zazalahy latsaky ny roa taona rehetra ao Betlehema sy ny manodidina azy i Heroda.Io fandringanana io no nanatanteraka ny voalazan"i Jeremia mpaminany hoe :"Re ny kiaka tao Rama ary tsy nety nangiana i Rasela,izay milevina ao Betlehema,satria nitomany ireo zanany izy ka tsy nety nionona ".

" Taorian"ny nahafatesan"i Heroda dia niteny tamin"i Josefa tany Ejipta ny anjelin"ny Tompo mba hody any Betlehema satria ilay nikasa hamono ny zanany dia nodimandry.Nandritra ny fiverenana dia ren"i Josefa fa nandimby an"i Heroda ny zanany lahy Arkelaosy izay masiaka toa an-drainy,ka nohon"ny fahamalinany dianankany Galilea izy ary nipetraka tao an-tanànan"i Nazareta mba ho tanteraka ilay voalazan"ny mpaminany hoe :"antsoina ho Nazareanna izy " ".

Fahaterahana arak'i Lioka :

Ao amin'i Matio dia nampiterahana tao Betlehema i Jesoa satria i Josefa sy i Maria dia mponina tao.Ny ao amin'ny Evanjelin'i Lioka kosa dia milaza fa matoa i Jesoa teraka tao amin'io tanàna io dia satria i Josefa sy i Maria (mitondra vohoka) izay valovotak'i Nazareta,dia voatery nandeha tany Betlehema nohon'ny fanisàna* satria toerana nahalatsahan'ny tavonin'izy ireo i Betlehema.(Ny fanisàna* ara-ketra dia baiko navoakan'ny masoivoho* Kiriniosy vokatry ny fidiran'i Palestinna ao amin'ny ampira* Romanna,fanisàna tamin'ny taona faha 6 CE izay niaingan'ny fihokona notarihin'i Jodasy lehi-Galileanna rain'i Joany).

Rehefa voamarina toy izany ny teny faminaian'i Mike izay nanao an'i Jesoa ho Betlehemita* tamin'ny fampiterahana an'i Jesoa tao anatin'ny zohy malaza,afanain'ny fofon'ain'omby sy ampondra,dia niverina any Nazareta fonenany i Josefa sy i Maria,fonenany izay nilaozany fotoana fohy nohon'ny fanisàna*.

Ny maha-vokatry ny famoronana ireo tantaran'ny fahaterahana* ireo dia voaporofo malalaka tsara,tsy amin'ny maha-mpiavy avy any Gamala ny olona ifantohan'ny tantara izay efa voaantitra ihany akory (Gamala izay tsy misy ifandraisany mihitsy na amin'i Betlehema na amin'i Nazareta),fa indrindra indrindra voaporofon'ny fisiam-pahadisoana sy fahabadoana hita ao :

1)Ireo tetiarana ampidirana an'i Josefa mba hanamarinana fa i Jesoa dia taranak'i Davida araka ny voambaran'ny teny faminaniana,dia mifanao atsimo sy avaratra (ao amin'ny evanjelin'i Matio sy Lioka) ka mahatonga ny eritreritra hiaiky fa oilona roa samy hafa no resahina.Amin'ireo anaran-drazana voatanisa,mifanaritaka ao amin'ireo evanjely roa,dia iray ihany no itovizan'ny filazàna roa.Ireo tetiarana roa ireo dia mifanipaka eo amin'ny isan'ny razana :42 ao amin'i Matio,ary 56 ao amin'i Lioka.Io fifanipahana arak'isa io dia manaporofo fa ireo tetiarana roa ireo dia tsy nosoratana araka ny fahamatorana ara-tantara fa araka ny fitsipika kabalistika* (sikidin-kajy) izay manondro fa ny isan'ny razana ao amin'ny sikidin-kajy Hebrio dia manao fampitomboana ny isa 14.Ny elanelan'isa tsapa dia satria i Matio nampitombo an'io isa 14 tamin'ny 3=>14X3=42,fa i Lioka kosa dia nampitombo izany tamin'ny isa 4=>14X4=56.(Ka alao ny tsirairay no hisintona ny fehin-kevitra amin'ny fitsaràna ny foto-pisainana nijoroan'ny soratra masina).

2)Ireo fotoana iantefan'ny evanjely roa dia misabàka farafahakeliny 11 taona satria i Matio dia mametraka ny fahaterahana*(nativité) alohan'ny nahafatesan'i Heroda Be izay maty tamin'ny taona 4 BCE*.I Lioka kosa dia mametraka izany fahaterahana* izany tamin'ny andron'ny fanisàna izay niseho ny taona faha-6 CE* .(Izany dia tsipihina mba hampantsiahivana fa ny Eglizy dia manolotra an'i Matio ho vavolombelona nahita maso,ary i Lioka ho nitatitra ny zava-nisy tamin'ny alalan'i Maria mivantana izay fantany manokana).

3)I Matio dia manipika fa niteraka an'i Jesoa tao Betlehema i Maria satria mponina tao izy tamin'ny andro niterahany azy : " Ireo Majy,rehefa niditra tao an-tranon"i Josefa dia nahita an"ilay zaza sy i Maria reniny ka nanasina azy ".I Lioka kosa manamafy fa i Josefa sy i Maria dia nankany Betlehema nohon'ny fanisàna*,niteraka an'i Jesoa tao an-tranon'omby satria tsy nanana ny tranony ary tsy nisy nampiantrano : " Nankany Betlehema ireo Majy ka nahita an"i Maria sy i Josefa ary ilay zaza izay nandry tao anaty fihinanam-bilon"ny zohy nisy omby sy ampondra nanafàna azy.Nanodidina azy dia nisy mpiandry ondry,ary teny amin"ny lanitra dia nisyanjely marobe nihira hoe :"voninahitra ho an"Andriamanitra any amin"ny avo indrindra" ".

4)Ireo zava-niseho mikasika ny vonomoka natao an'ireo tsy manan-tsiny nampanaovin'i Heroda,ny filefàna nankany Ejipta notohanan'i Matio dia tsy fantatry ny evanjelin'i Lioka velively.

5)Ny fivahinianan'ny fianakaviana masina avy any Nazareta nankany Betlehema nohon'ny fanisàna* ara-ketra dia mampiteny ny moana mihitsy ary tena diso tanteraka satria,arak'ireo Romanna samy mandoha ny hetrany any amin'ny biraon-ketran'ny tany onenany sy iasany ny vahoaka.Izany hoe eo amin'ny tanàna onenany fa tsy eo amin'ny tanàna nahaterahany.Tsy mifanaraka amin'ny tokony ho izy ary tena fahadisoana tanteraka izay amarinin'ny fivahinianana asaina atrehan'i Maria,fivahinianana tsy ahitana antony matotra azo anohanana azy na kely varaiventy aza satria araka ny lalàna Romanna dia : " Ireo loham-pianakaviana no tsy maintsy manatona ny manam-pahefàna ara-ketra,mbola notsipihina tamin"ny teny midina aza fa ireo vehivavy manambady dia tsy voatery manao izany raha soloin"ny vadiny tena ".

6)Vadi-bendrana hafa izay noforonina mba hanefena ny salazan'ny evanjely dia ny amin'i Heroda " niantso ny mpanjaka Majy mba hilaza aminy ny fotoana nisehoan"ny kintana tamin"izy ireo,ary nandefa azy ireo nankany Betlehema sady nandrisika azy nanao hoe :"mandehana ary tilio tsara ny momba ilay zaza,ka rehefa hitanareo izy dia mba ilazao aho mba ahafahako mitsaoka azy koa " (Matio 2,7).

Ahoana no ahafahana mino fa i Heroda-izay mpanjaka natanjaka indrindra fantatra tany Palestinna tamin'ny andron'ny Romanna,ary araky ny raki-tsoratra dia nanana ny haitao sy sampam-pitsikilovana tonga lafatra indrindra mba hiarovan-tena amin'ny revolisioneran'ny antoko nasionalista Jodaika,sy ireo izay nety ho nitily ny toerany-no handeha hila vonjy amin'ny Majy,vahiny,vao hahafantatra fa ny Mesia anie ka teraka any Betlehema,Mesia izay fantatry ny olona any jodea manontolo na bodo na adala ny nahaterahany satria nodradrain'ny anjely an'ireo mpiandry ondry :anjely maro nanidina teny an-danitra sdy nibarareoka tamin'ny " haleloia,haleloia ".
Fomba ahoana no ahamarina ny fahafantaran'ny olon-drehetra ny amin'ny toerana nahaterahan'ny 'mpanjakan'ny mpanjaka' notondroin'ny kinta-mamiratra hita tany Antsinanana,afa-tsy i Heroda sy ireo mpanolo-tsaina azy ?Na dia ireo evanjely aza dia milaza fa ireo Majy ihany koa dia nangataka torolalana tamin'ny mponin'i Jerosalema mba ahafantaran'izy ireo ny toerana ahaterahan'ny Mesia.Atao ahoana no fino an'izany ?

Mazava ho azy fa eo anivon'ny angano sy arira mivalangetraka mihitsy isika,angano misy mpandray anjara kinofy* toy ireo mpanjaka Majy izay niniana nampidirina hanatontosàna ny tanjona fotsiny.Ireo mpanjaka Majy dia nivimbina volamena sy emboka manitra ary mira izay zava-panatitra ho an'i Mitra*.Ka ny tanjona dia ny hisongonana amin'ny alalan'ny fangalan-tahaka ny fivavahana avestika*,atao izay hitovitovizan'ny finoana roa araka izay azo atao mba hahamora ny fiteleman'ny olona ny angano kristianna.

Izany no antony nampiterahana an'i Jesoa tanaty zohy tahaka ny nampiterahana an'i Mitra*,Dionisosy*,Mardoka*,sy ireo andriamanitra masoandro hafa mba ahafahana manamarina amin'ny alalan'ny fahaterahana tamin'ny toerana tsy misy hazavàna ,ny fandresena farany ny aizina.

Tato aoriana,ny taon-jato faha 4 CE no marimarina kokoa,dia nafindra ny 25 Desambra,daty nahaterahan'i Mitra*,ny fankalazàna ny nahaterahan'i Jesoa izay nankalazaina ny voalohandohan'ny volana Martsa teo aloha.

Io tetikady fanjonoam-bahoaka io dia nifototra tamin'ny fanakekezana araka izay azo natao an'ireo finoanoam-poana paianna* (jentilisa) mba hampitelemana azy ireny tsy misy romoromo firy ny kristianisma.Nanohy izany fomba fanaony izany ny Eglizy nandritra ny taon-jato maro nanaraka tamin'ny fampiasàna ireny tempoly paianna* ireny mba hankalazàny ny finoany.

7)Ny nandefasana tsotra fotsiny ny fianakaviana masina hankany Ejipta dia mba hanamarinana ny maha-zanak'andriamanitra marina ny Jesoany tamin'ny alalan'ny fampitenenana an'Andriamanitra hoe : " Nantsoiko hiala an"i Ejipta ny zanako " .Izany dia mbola porofon'ny maha-kristianna taranaka paianna* an'ireo mpamorona ny evanjely izay tsy mahalala velively ny hevitra fonosin'ny an-dalan-tsoratra avy ao amin'ny baiboly (testamenta taloha).Ny andalan-tsoratra : " nantsoiko hiala an"i Ejipta ny zanako " mantsy dia tsy misy idiran'ny Mesia mihitsy na dia kely aza,fa kosa mikasika ny vahoaka Hebrio izay nafahana tamin'ny fanandevozan'ny Faraona*.

Ka rehefa toy izany ny fandehan-javatra dia netinety kokoa ho an-dry zareo angamba raha navelany tany Betlehema nahaterahany i Jesoa,amin'izay dia tsy voatery nankany Ejipta izay sady mampiharihary ny fahabadoany ara-baiboly no manantitrantitra amitsika indray ny maha-hosoka azy ka amin'ny alalan'ny nametrahana an'i Jesoa any Nazareta mba ahafahana manova,ny maha-revolisionera Nazira azy ho mpitoriteny Nazareanna.

Ka araka izany fifandiparana rehetra hita eo amin'ireo evanjely roa izany dia mba manitikitika ny saiko ihany ny mety ho fihetsik'i Matio raha mahita ny 'tranon'omby' ankehitriny izy,tranon'omby ampandriana Jesoa kely eo anaty fihinanam-bilona kanefa izy tenany (Matio) aza izay vavolombelona nahita maso ny zava-nisy araka ny fijadon'ny Eglizy dia nampiteraka an'i Maria milamindamina eo am-pandriana ao an-tranony.

Rehefa vita ary ny resaka fiterahana,dia niresaka ny famoràna i Lioka,fa I Matio kosa tsy mahafantatra n'inon'inona ny amin'izany.Ny momba io fombafomba io zava-maro no tantarain'i Lioka :
-Miresaka ny amin'i Simon aizy ,olo-marina,ary mankalàza ilay zaza tamin'ny teny nobitsihin'ny Fanahy Masina.Marihiny fa teo i Anna,mpaminany.Voalaza fa ireo domoina fotsy dia natao sorona araka ny lalàn'i Moizy (fanapotserana ny lohany amin'ny hohon'ankihiben-tanana).Nefa tsy mba hita mihitsy hoe iza no mba naka sy nitahiry ny sombi-koditra* (prépuce) mba ho hitan'ny fara-mandimby ka hankalazàny azy ao amin'ny tranon'ny Ursulines any Charroux (France).
Ankoatry ny toetra mampitokelaka an'izany,indrindra fa ny fieritreretana fa ireo relijiozy vavy saro-kenatra ka tara-mena eo am-pitsaohana an'ilay simbon-dataka*,dia vao mainka mampihatatry ny hehy ny fahafantarana fa ankoatran'io ao Charroux io dia mbola misy dimy hafa ao amin'ny tontolo katolika,ary samy mifikitra amin'ny azy daholo sady manasina ny azy sy mitahiry izany ao anaty vatakely mivolamena.(Ho fampahalalàna fotsiny fa ireo 'sisan-dasa'*(reliques) dia aseho isan-taona amin'ireo mpino mba hisininy amin'ny fanorohana izany eo ivelan'ny fitaratra.Ny an'ny Ursulines any Charroux hono toa imbetsaka isan-taona mihitsy no avoaka hasinina).

Fa ireny rehetra ireny dia tsinontsinona daholo eo anatrehan'ny olana teolojika* izay nipetraka tamin'ity fanontaniana ity : " Raha navelan"i Jesoa tety an-tany ny sombi-kodiny,moa niakatra tany an-danitra tamin"ny vatany lavorary va izy ? ".Mba ahalalàna ny fomba amalian'ny Eglizy ny olana dia aleo any amin'ny Dominikanna* na ny Zezoita no manontany satria izy ireny no mpamaha manokana ny olana teolojika.

Rehefa vita ny firesahana ny fahaterahana dia na i Matio na i Lioka dia samy nandef an'i Jesoa any Kafarnaoma amin'ny faha-30 taonany eo ho eo.Manomboka eo ny asa fitorian-teniny araka ny fomban'i Marsiona (Marcion) ao amin'ny evanjeliny.Ny maha-samy hafa azy fotsiny dia ny Kristian'i Marsiona dia tsy tonga nofo fa naka ny endrik'olombelona fotsiny.
Hatreo dia mbola manontany tena foana ny tenako hoe :ho vita ve ny hinoana ny Eglizy izay manohana fa ireo evanjely ireo dia nosoratan'ny olona nanatri-maso ny raharaha,na ampitomboina tsy misy fetra aza ny fihevitra matotra sy mahatsikaiky ?

Alohan'ny hidirana amin'ny toko manaraka iresahana ny fijaliana* sy ny nahafatesan'i Jesoa Tompontsika,dia tiako ny manome ny ambangovangony ny fomba namoronany an'i Josefa,ray nitaiza an'i Jesoa,sy i Maria,reniny an-tany ary Virjiny.

Ny Maria no anarana nofidiana satria izany no anarana fahita matetika indrindra ho an'ny vehivavy.Ny virjiny indray dia satria ny renin'izay 'mpamonjy' rehetra dia virjiny daholo.Ny finoana rehetra tamin'ny fivavahana tandrefana sy tantsinanana dia zanaka vokatry ny firaisan'andriamanitra tamin'ny virjiny daholo no mpamonjy* (soter).Toy izany ohantra i Horiosy zanak'i Izisy,Tamozin'Isatara,Atisin'i Nana,Perse an'i Dafne,ary i Mitra izay zanaka virjiny norakofan'i Ahora Mazda.
Ary rehefa mijery ny amin'ny fahaterahan'i Visnoa zanaky ny virjiny Devakia isika dia afaka mamantatra fa ny fahaterahana tantarain'i Lioka dia tsy inona fa fangalan-tahaka tsara lahatra an'izany : " Tanteraka ny sitrapon"andriamanitra,virjiny ary reny,miarahaba anao izahay.Avy aminao no hoteraka ny zazalahy hompamonjy an"izao tontolo izao.Nefa mandosira satria tediavin"i Kansa* (andriamanitry ny faharatsiana) ho vonoina ianao sy ny voankazo vaovao ao ankibonao.Ireo rahalahinay no hitantana anao ho any amin"ny mpiandry ondry izay izay ao akaiky ny fiakarana amin"ny tendrombohitr"i Metoa.Eo no hiloaka ny kibonao ny zanak"andriamanitra ".

Io fitanisàna ataon'ny lahan-tsoratra Hindoista io dia mampahatsiahy antsika fatratra ny fahaterahan'ny Mesia an-tany ao amin'ny Apokalipsa voalohany,ary hita ao amin'ny fahaterahana lazain'i Lioka amin'ny antsimpirihiny ->toy ireo mpiandry ondrin'i Kansa->toy ny andriamanitry ny faharatsiana amin'ny alalan'i Heroda izay nitady ny hamono an'ilay zaza-dia fanamporofoana (manginy fotsiny)fanampiny ny amin'ny fangalan-tahaka nataon'ny kristianna ny fivavahana paianna* manodidina.

Noho izany,mba hanohanana ny maha virjiny an'i Maria,dia tsy maintsy olona afa-miharitra ny filàn'ny nofo ampivadiana aminy .Iza nefa no olona na anaran'olona afa-niharitra ny fakam-panahy tsy hiray ara-nofo tamin'ny vady tsara tarehin'i Potifara afa-tsy i Josefa,mpanjaka lefitr'i Ejipta ary zanak'i Jakoba ?Noho izany ary dia natao Josef koa no anaran'ny vadin'i Maria,ary Jakoba koa no rainy,satria natao hiharitra ny filan'ny nofo io Josefa io mba hijanonan'ilay vehivavy ho virjiny mandritra ny fiainany.

Fintiny :

Fintinintsika ary izany amin'ny filazàna fa na dia maro aza (ary maro dia maro tokoa) ny porofo manamafy fa i Jesoa dia vokatry ny fanovàna ny toetra amantantaran'i Joany zanak'i Jodasy avy any Golanna dia fantatra fa ny tsy hita ho hozongozonina sy hotoherina indrindra dia ny fanovàna nataon'ireo mpihosoka ireo ihany tamin'ny alalan'ny fanovàna ny 'nazira' ho 'Nazareanna' mba ho tanteraka ny voalazan'ny teny faminaniana hoe : " tsy hita ho takonana toy ny tanàna iray miorina eny an-tendrombohitra "(Matio5,14).

Notsongoina tao amin'ny boky " La Fable de Christ "
Nosoratan'i Luigi Cascioli.
Nadika tamin'ny fomba malalaka.

Miverina any amin'ny pejy fizahan-takelaka mba ahafahanao manohy ny famakiana
Te hanoratra mailaka
1
Publié par à Aucun commentaire:
Inscription à : Articles (Atom)